معرفی دستگاه پیشرفته پرتودرمانی و تکنیک‌های نوین آن

پرتودرمانی (Radiotherapy) یکی از ارکان اصلی درمان بسیاری از سرطان‌هاست و با پیشرفت فناوری، روش‌های درمانی دقیق‌تر، ایمن‌تر و مؤثرتری توسعه یافته‌اند. دستگاه پرتودرمانی موجود در مرکز ما یکی از پیشرفته‌ترین دستگاه‌های حال حاضر است که توانایی اجرای چندین تکنیک نوین از جمله IMRT، VMAT، SBRT، SRS، CBCT و به‌زودی 4DCT را دارد. این تکنیک‌ها امکان هدف‌گیری بسیار دقیق تومور را فراهم می‌کنند و در نتیجه بافت‌های سالم اطراف تومور کمتر آسیب می‌بینند و عوارض جانبی درمان کاهش می‌یابد.

1. پرتودرمانی با مدولاسیون شدت (IMRT)

تعریف:

IMRT یا Intensity-Modulated Radiation Therapy نوعی پرتودرمانی پیشرفته است که در آن شدت اشعه در نواحی مختلف میدان تابشی تنظیم می‌شود. این تکنیک امکان می‌دهد تا دز تابشی دقیقی به شکل سه‌بعدی متناسب با شکل و موقعیت تومور توزیع شود.

مزایا:

1. پوشش دقیق تومور با کمترین آسیب به بافت سالم اطراف
2. مناسب برای تومورهایی با شکل نامنظم یا نزدیک به ساختارهای حساس مانند نخاع، مغز، ریه و پروستات
3. کاهش قابل توجه عوارض جانبی طولانی‌مدت

2. تکنیک آرک‌تراپی با مدولاسیون شدت (VMAT)

تعریف:

VMAT یا Volumetric Modulated Arc Therapy نوعی دیگر از پرتودرمانی با شدت مدوله‌شده است که در آن دستگاه به‌صورت دایره‌ای (Arc) دور بیمار می‌چرخد و همزمان با تغییر زاویه تابش، شدت اشعه و شکل پرتو نیز تغییر می‌کند.

مزایا:

1. کاهش زمان درمان نسبت به IMRT
2. دقت بالا در تطابق دز با حجم تومور
3. راحتی بیشتر برای بیمار به دلیل مدت زمان کوتاه‌تر جلسه

کاربردها:

سرطان‌های سر و گردن، پروستات، ریه، پستان و نواحی لگن

3. پرتودرمانی استریوتاکتیک بدن (SBRT)

تعریف:

SBRT یا Stereotactic Body Radiotherapy تکنیکی با دقت بسیار بالاست که برای درمان تومورهای کوچک و مشخص در اندام‌های بدن مانند ریه، کبد، ستون فقرات و پانکراس استفاده می‌شود. در این روش، دز بالای تابش در تعداد جلسات محدود (معمولاً بین 1 تا 5 جلسه) اعمال می‌شود.

مزایا:

1. درمان بسیار سریع‌تر
2. اثربخشی بالا در تخریب تومور
3. حفظ بیشتر عملکرد اندام هدف به دلیل کاهش آسیب به بافت‌های سالم

نیازمندی‌ها:

1. دستگاه‌های تصویربرداری بسیار دقیق
2. سیستم تثبیت موقعیت پیشرفته برای جلوگیری از حرکت بیمار

4. پرتودرمانی استریوتاکتیک مغز (SRS)

تعریف:

SRS یا Stereotactic Radiosurgery تکنیکی مشابه SBRT اما برای درمان ضایعات مغزی است. در این روش، دز بسیار بالای تابش در یک یا چند جلسه کوتاه به ناحیه مشخصی از مغز تحویل داده می‌شود.

کاربردها:

1. درمان متاستازهای مغزی
2. تومورهای خوش‌خیم مانند مننژیوم یا شوانوما
3. ناهنجاری‌های عروقی مانند AVM (اختلالات عروقی مغز)

مزایا:

1. جایگزینی غیرتهاجمی برای جراحی مغز
2. دقت میلی‌متری در هدف‌گیری ضایعه
3. بازگشت سریع بیمار به فعالیت‌های روزمره

5. تصویربرداری با پرتوی مخروطی (CBCT)

تعریف:

CBCT یا Cone Beam Computed Tomography تکنیکی از تصویربرداری سه‌بعدی است که قبل از هر جلسه درمان انجام می‌شود تا موقعیت دقیق تومور نسبت به بدن بیمار مشخص شود.

مزایا:

1. افزایش دقت در موقعیت‌یابی بیمار
2. اصلاحات لحظه‌ای در تنظیم موقعیت برای افزایش دقت درمان
3. کاهش احتمال پرتودهی به بافت‌های سالم

کاربردها:

تمام تکنیک‌های بالا (IMRT، VMAT، SBRT، SRS) نیازمند CBCT برای دستیابی به بالاترین دقت ممکن هستند.

6. تصویربرداری چهاربعدی (4DCT) — به زودی

تعریف:

4DCT یا Four-Dimensional Computed Tomography تکنیکی پیشرفته است که علاوه بر تصویربرداری سه‌بعدی از بدن، تغییرات مربوط به حرکت (مانند تنفس) را نیز در نظر می‌گیرد. این تکنولوژی به‌ویژه برای درمان تومورهای متحرک مانند تومورهای ریه بسیار حیاتی است.

مزایا:

1. هماهنگی درمان با چرخه تنفسی بیمار
2. هدف‌گیری دقیق‌تر تومورهایی که با تنفس حرکت می‌کنند
3. افزایش ایمنی و اثربخشی پرتودرمانی