کلینک تخصصی سرطان پردیس
روش های تشخیص سرطان و چگونگی انجام آن ها
پیش از اینکه به تشخیص سرطان و راههای آن بپردازیم، خالی از لطف نیست که بدانیم سرطان چیست و چگونه بدن بیمار را درگیر می کند. سرطان می تواند از هر جای بدن انسان شروع شود که از تریلیون ها سلول تشکیل شده است. بسیاری از سرطان ها تومورهای جامد تشکیل می دهند که توده های بافتی هستند و تومورهای سرطانی بدخیم می توانند به بافت های مجاور گسترش یافته و تومورهای جدیدی را به دور از تومور اصلی تشکیل دهند. بنابراین، تشخیص سرطان در زمان مناسب و پیگیری راه های درمان سرطان می تواند در راستای پیشگیری از گسترش بیماری بسیار موثر واقع شود.
سرطان به مجموعه بزرگی از بیماری ها اطلاق می شود که ناشی از رشد غیر طبیعی سلول هاست. در همه انواع سرطان، برخی از سلول های بدن بدون توقف تقسیم می شوند و به بافت های اطراف گسترش می یابند.
هیچ آزمایشی وجود ندارد که به تنهایی بتواند سرطان را به طور دقیق تشخیص دهد. تشخیص این بیماری و ارزیابی کامل بیمار نیاز به معاینات جسمی، آزمایش های فیزیکی و بررسی پیشینه وضعیت فیزیکی بیمار در کنار آزمایش های تشخیصی دارد. آزمایش های زیادی بایستی انجام گیرد تا مشخص شود آیا فردی مبتلا به سرطان است یا مبتلا به مشکل دیگری است که نشانه هایی مشابه سرطان دارد. آزمایش های تشخیصی گسترده ای جهت تأیید یا رد وجود بیماری، نظارت بر روند بیماری و برنامه ریزی و ارزیابی درمان های موثر بیماری وجود دارد. در این مطلب، به توضیح مختصر هر یک از این روش ها خواهیم پرداخت.
- روش های تشخیص سرطان
- انواع تست های آزمایشگاهی برای تشخیص سرطان
- عکس برداری برای تشخیص سرطان
- آندوسکوپی برای تشخیص سرطان
- آزمایش های ژنتیک برای تشخیص سرطان
- نمونه برداری برای تشخیص سرطان
- از کجا بفهمیم سرطان داریم
کلینیک پردیس شیراز (انستیتو کانسر پردیس) بزرگترین مرکز پزشکی تشخیص و درمان سرطان در جنوب کشور است که در زمینه های مختلف پیشگیری و درمان سرطان، دیابت، بیماری های قلبی و عروقی و ... خدمت رسانی می کند. همچنین این مرکز به عنوان یکی از بهترین مراکز تصویر برداری شیراز، خدمات متنوعی از جمله سی تی اسکن کنسر، سونوگرافی، رادیولوژی، ماموگرافی و سنجش تراکم استخوان را ارائه میدهد. جهت مشاوره رایگان و کسب اطلاعات بیشتر می توانید از طریق شماره 07191003888 و یا صفحه تماس با ما، با مجموعه درمانی پردیس در ارتباط باشید.
روش های تشخیص سرطان
راههای تشخیص سرطان در بدن شامل مواردی مانند عکس برداری، تست های آزمایشگاهی، نمونه برداری از تومور، آندوسکوپی، جراحی یا آزمایش های ژنتیک می باشد.
انواع تست های آزمایشگاهی برای تشخیص سرطان
شیمی بالینی یا آسیب شناسی شیمیایی فرآیندهای شیمیایی را به کار می گیرد تا سطح مولفه های شیمیایی موجود در بافت و مایعات بدن را اندازه گیری نماید. متداول ترین نمونه های مورد استفاده در شیمی بالینی، خون و ادرار است. آزمایش های مختلفی وجود دارند که مواد شیمیایی موجود در خون یا ادرار را تشخیص و اندازه گیری می نمایند. مواد شیمیایی موجود می تواند شامل قند خون، الکترولیت ها، آنزیم ها، هورمون ها، چربی ها و سایر موارد متابولیک و پروتئین ها باشد. موارد زیر تعدادی از تست های آزمایشگاهی هستند که می توانند در این راستا موثر واقع شوند:
- آزمایش خون
- CBC یا شمارش سلول های خون
- آزمایش کامل ادرار
- تومور مارکرها
عکس برداری برای تشخیص سرطان
با توسعه ابزارها و تکنیک های جدید، رادیولوژی تشخیصی با پیشرفت قابل ملاحظه ای همراه بوده که منجر به تشخیص بهتر سرطان و همچنین پشگیری از انجام عمل جراحی می شود. رادیولوژی در واقع فرآیند تولید تصاویر از اندام ها و ارگان های بدن می باشد. این روش برای تشخیص تومورها و سایر ناهنجاری ها به کار برده می شود تا وجود بیماری را تشخیص داده و اثربخشی درمان را تعیین نماید. همچنین، عکس برداری ممکن است هنگام انجام نمونه برداری و سایر روش های جراحی نیز مورد استفاده قرار گیرد. سه نوع عکس برداری برای تشخیص سرطان وجود دارد: عکس برداری transmission، عکس برداری reflection، عکس برداری emission. هر یک از این موارد، از روش متفاوتی انجام می گیرد.
عکس برداری Transmission
اشعه ایکس، اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT Scan) و فلوروسکوپی از آزمایش های رادیولوژیکی هستند که تصاویر به واسطه انتقال تولید می شوند. در عکس برداری انتقالی، یک پرتو فوتون با انرژی بالا تولید شده و از بدن فرد مورد آزمایش عبور داده می شود. این پرتو از بافت های با تراکم کم مانند ترشحات مایع، خون و چربی به سرعت عبور می کند و ناحیه ای تیره را روی فیلم اشعه ایکس به جا می گذارد. بافت های عضلانی و پیوندی (رباط ها، تاندون ها و غضروف) خاکستری ظاهر می شوند و استخوان ها به رنگ سفید نشان داده می شوند. این نوع عکس برداری موارد زیر را شامل می شود:
- اشعه ایکس
- سی تی اسکن (اسکن توموگرافی کامپیوتری)
- اسکن استخوان
- لنفانژیوگرام
- ماموگرافی
عکس برداری Reflection
این نوع تصویربرداری از طریق فرستادن امواج صوتی با فرکانس بالا به بخش ها یا ارگان های مورد مطالعه بدن، تولید عکس می نماید. این امواج صوتی بسته به تراکم بافت ها، از بخش های مختلف بدن با سرعت های متفاوت عبور می کنند. امواج صوتی به کامپیوتر فرستاده می شوند تا آنالیز شده و تصویری بصری از ساختار بدن نشان داده شود.
تصویربرداری Emission
تصویربرداری Emission به این صورت می باشد که ذرات هسته ای یا انرژی مغناطیسی توسط اسکنر کشف شده و به وسیله کامپیوتر مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد تا تصویری از ساختار یا اندام های بدن تولید شود. درمان های هسته ای از انتشار ذرات هسته ای از مواد هسته ای استفاده می کنند که برای انجام آزمایش وارد بدن می شوند. در تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) از امواج رادیویی با یک ماشین استفاده می شود که یک میدان مغناطیسی قوی تولید کرده و سبب می شود تا سلول ها فرکانس های رادیویی خود را منتشر نمایند.
آندوسکوپی برای تشخیص سرطان
آندوسکوپ یک لوله کوچک انعطاف پذیر است که یک لامپ و یک دوربین فیلم برداری کوچک در انتهای آن قرار دارد. از این لوله برای مشاهده بخش هایی مانند مری، معده، اثنی عشر، روده بزرگ یا سایر اندام ها استفاده می شود. همچنین، می توان از آن برای نمونه برداری از بدن به منظور آزمایش استفاده کرد. همچنین، می تواند تصاویر رنگی از بخش های داخلی بدن بگیرد. چندین نون آندوسکوپی وجود دارد که عبارتند از:
سیستوسکوپی Cystoscopy: در این روش، مثانه و لوله ای که ادرار را از بدنتان خارج می کند، توسط متخصص اورولوژی مورد آزمایش قرار می گیرد تا ناهنجاری هایی مانند تومورها یا سنگ ها تشخیص داده شود. ممکن است حتی جهت معاینه زیر میکروسکوپ در آزمایشگاه، از بافت مورد نظر نمونه برداری شود.
کولونوسکوپی Colonoscopy: به کمک این روش می توان کل طول روده بزرگ را دید و هرگونه رشد غیرطبیعی، بافت ملتهب، زخم و خونریزی را تشخیص داد. یک لوله طولانی انعطاف پذیر مجهز به نور، تحت عنوان کولونوسکوپ، از طریق مقعد وارد روده بزرگ می شود. به این ترتیب، به پزشک اجازه می دهد تا داخل روده بزرگ را ببیند و مقداری از بافت را برای معاینه بیشتر خارج کند تا برخی از مشکلات کشف شده را درمان نماید.
ERCP: این روش به تشخیص و درمان مشکلات موجود در کبد، کیسه صفرا، مجاری صفراوی و پانکراس کمک می کند. در این روش، یک لوله انعطاف پذیر بلند (آندوسکوپ) را وارد دهان کرده و از پشت گلو وارد قسمت ابتدایی روده می نمایند. سپس یک لوله کوچک تر از طریق آندوسکوپ وارد مجاری صفراوی یا مجاری پانکراس می گردد. ماده حاجب از طریق این لوله تزریق شده و عکس های رادیولوژی از این ناحیه گرفته می شود. در صورتی که مجاری توسط تومور مسدود شده باشند، لوله کوچک وارد مجاری می شود تا آن را از انسداد خارج نماید. نمونه های بافتی نیز ممکن است برداشته شوند.
EDG یا آندوسکوپی مجاری فوقانی دستگاه گوارش: آندوسکوپی فوقانی روشی است که به پزشک اجازه می دهد تا داخل مری، معده و اثنی عشر را معاینه نماید. یک لوله نازک انعطاف پذیر که در انتهای آن دوربین قرار دارد، به دهان، گلو و سپس وارد مری، معده و اثنی عشر هدایت می شود. آندوسکوپ به پزشک اجازه می دهد تا داخل این ناحیه از بدن را ببیند و در صورت لزوم، نمونه برداری کند.
سیگموئیدوسکوپی Sigmoidoscopy: این روش تشخیصی به پزشک اجازه می دهد تا یک سوم پایین روده بزرگ را معاینه نماید. این روش در شناسایی دلایل اسهال، درد شکم، یبوست، رشد غیرطبیعی و خونریزی مفید است. یک لوله کوتاه انعطاف پذیر تحت عنوان سیگموئیدوسکوپ، از طریق رکتوم وارد بخش پایینی روده بزرگ می شود. هوا ازطریق لوله به داخل روده تزریق می شود تا جهت مشاهده بهتر، آن را از باد پر نماید.
از سیگموئیدوسکوپی می توان برای مشاهده وضعیت داخلی رکتوم و روده بزرگ به منظور تشخیص پلیپ ها، موارد غیر طبیعی و سرطان استفاده نمود. همچنین ممکن است ابزاری برای برداشتن پلیپ ها یا نمونه های بافتی برای بررسی علائم سرطان، استفاده گردد.
برونکوسکوپی Bronchoscopy: روشی است که به پزشک اجازه می دهد تا داخل ریه ها، از جمله برونش ها که مسیر اصلی ورود به ریه ها هستند را بررسی نماید. در این روش، یک لوله کوتاه انعطاف پذیر به نام برونسکوپ از طریق دهان یا بینی وارد می شود. ممکن است نمونه های بافتی جهت آزمایش زیر میکروسکوپ، برداشته شوند.
لارنگوسکوپ Laryngoscopy: در این روش، پزشک معالج می تواند از طریق لوله لارنگوسکوپ، حنجره، تارهای صوتی و مجرای بین آنها را مشاهده نماید.
آزمایش های ژنتیک برای تشخیص سرطان
آزمایش های ژنتیک به شما کمک می کنند تا احتمال ابتلا به سرطان را در طول زندگیتان تخمین بزنید. این کار با جستجوی تغییرات خاص در ژن ها، کروموزم ها یا پروتئین ها انجام می شود. آزمایش های ژنتیک برای برخی از انواع سرطان مانند سرطان پستان، سرطان تخمدان، سرطان روده بزرگ، تیروئید، پروستات، پانکراس، کلیه، معده و ... در دسترس می باشد.
آزمایش های ژنتیک کمک می کنند تا خطر ابتلا به یک بیماری خاص را پیش بینی کنید و تشخیص دهید آیا ژن هایی دارید که ممکن است خطر ابتلا به سرطان را به فرزاندانتان منتقل کند یا نه. البته توجه داشته باشید که هیچ آزمایش ژنتیکی نمی تواند بگوید آیا به یقین به سرطان مبتلا خواهید شد یا خیر. تنها برخی افراد با جهش ژنتیکی به سرطان مبتلا می شوند. یک زن ممکن است 45% تا 65% احتمال ابتلا به سرطان پستان داشته باشد، اما هرگز به این بیماری مبتلا نشود. در عین حال، ممکن است یک زن با احتمال 25% ابتلا به سرطان، به این بیماری دچار شود.
نمونه برداری برای تشخیص سرطان
طی انجام نمونه برداری، بافت یا سلول هایی از بدن برای معاینه زیر میکروسکوپ برداشته می شوند. برخی نمونه برداری ها می تواند در مطب انجام شود، اما برخی دیگر باید در بیمارستان انجام شوند. علاوه بر این، برخی از نمونه برداری ها نیاز به استفاده از بی حسی دارند، در حالی که برخی دیگر نیاز به آرام بخش ندارند. نمونه برداری معمولاً جهت تعیین بدخیم بودن تومور (سرطانی) یا جهت تعیین علت عفونت یا التهاب بدون علت انجام می شود. شایع ترین انواع نمونه برداری شامل موارد زیر می باشد:
- نمونه برداری از طریق آندوسکوپی Endoscopic biopsy
- نمونه برداری مغز استخوان Bone marroe biopsy
- نمونه بردای بخشی از توده یا کل توده Excisional or incisional biopsy
- نمونه برداری آسپیراسیون با سوزن ریز Fine needle aspiration biopsy
- نمونه برداری با پانچ Punch biopsy
- نمونه برداری از طریق تراشیدن Skin biopsy
- نمونه برداری از پوست Skin biopsy
در سایت mayoclinic درباره تشخیص سرطان از طریق نمونه برداری آمده است:
In most situations, a biopsy is the only way to definitively diagnose cancer. In the laboratory, doctors look at cell samples under the microscope. Normal cells look uniform, with similar sizes and orderly organization. Cancer cells look less orderly, with varying sizes and without apparent organization.
از کجا بفهمیم سرطان داریم؟
تشخیص سرطان در مراحل اولیه می‌تواند بسیار مهم باشد. اگر نگران سلامت خود هستید و فکر می‌کنید ممکن است علائم سرطان داشته باشید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید. با این حال، برخی از علائم عمومی که ممکن است نشان‌دهنده‌ی وجود سرطان باشند عبارتند از:
- کاهش وزن بی‌دلیل: کاهش وزن بیش از 5 کیلوگرم بدون تلاش برای لاغری می‌تواند نشانه‌ای از سرطان باشد.
- تب: تب مکرر و طولانی‌مدت می‌تواند نشان‌دهنده‌ی پاسخ بدن به سرطان باشد.
- خستگی مفرط: خستگی که با استراحت برطرف نمی‌شود و دلیل مشخصی ندارد.
- درد: دردهای بی‌دلیل که به مرور زمان بهبود نمی‌یابند.
- تغییر در پوست: زرد شدن، تیرگی، یا قرمز شدن پوست و ایجاد توده‌های غیرطبیعی.
- تغییر در عملکرد دستگاه گوارش یا دفع ادرار: شامل یبوست یا اسهال مداوم یا تغییر در اندازه یا شکل مدفوع.
- تغییرات در خال‌ها یا زخم‌ها: هرگونه تغییر در رنگ، شکل، یا اندازه خال یا زخمی که بهبود نمی‌یابد.
- سرفه یا خشونت صدا که بهبود نمی‌یابد: سرفه‌های مداوم یا خشونت صدا بدون دلیل مشخص.
- برآمدگی‌ها یا توده‌های غیرعادی: هرگونه برآمدگی یا توده‌ای که در زیر پوست احساس شود.
در صورت مشاهده‌ی هر یک از این علائم، مراجعه به پزشک برای بررسی‌های دقیق‌تر و انجام آزمایش‌های لازم ضروری است. پزشک ممکن است بر اساس علائم و سابقه‌ی خانوادگی شما، آزمایش‌های خاصی مانند آزمایش خون، تصویربرداری (مانند سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی)، یا نمونه‌برداری را توصیه کند. تشخیص زودهنگام سرطان می‌تواند به درمان مؤثرتر و پیش‌آگهی بهتر منجر شود.
جمع بندی
همانطور که در ابتدا ذکر کردیم هیچ کدام از روش هایی که برای تشخیص بیماری سرطان، در این مطلب به آنها اشاره کردیم به تنهایی نمی تواند در این راستا موثر واقع شود، بلکه نیاز به بررسی همه جانبه وضعیت بیمار است. همچنین، در برخی موارد مانند تغییر وضعیت بیمار، کیفیت نامناسب نمونه مورد آزمایش یا نتیجه غیرطبیعی آزمایش، نیاز به تکرار دوباره آزمایش می باشد. با این حال، تشخیص به موقع و زود هنگام سرطان، می توان امید به بهبود و نتیجه گرفتن از درمان را برای بیماران سرطانی بالا ببرد. انستیتو کانسر پردیس با تجهیزلت به روز و کادر مجرب در اختیار بیماران عیزی می باشد تا آنها را در راستای تشخیص سرطان و درمان آن همراهی نماید.