آزمایش کولورکتال، یک روش تشخیصی برای بررسی روده بزرگ و راست‌روده است که به شناسایی سرطان کولورکتال، پولیپ‌های پیش‌سرطانی و سایر مشکلات گوارشی کمک می‌کند. این آزمایش‌ها معمولاً برای مردان بالای 45 سال توصیه می‌شوند، اما اگر سابقه خانوادگی سرطان روده، بیماری‌های التهابی روده یا عوامل خطر دیگر دارید، ممکن است پزشک انجام آن را در سنین پایین‌تر پیشنهاد کند. روش‌های رایج شامل کولونوسکوپی، آزمایش مدفوع و تصویربرداری‌های پزشکی هستند که هرکدام کاربرد خاص خود را دارند.

طبق اطلاعات منتشرشده در American Cancer Society، آزمایش کولورکتال یکی از موثرترین روش‌های غربالگری برای تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ در مردان محسوب می‌شود.

در این مقاله، با روش‌های مختلف آزمایش کولورکتال، اهمیت آن، و بهترین زمان برای انجام این تست‌ها آشنا می‌شوید تا بتوانید از سلامت خود بهتر مراقبت کنید.

دو روش اصلی برای آزمایش کولورکتال در مردان

• کولونوسکوپی: این روش شامل وارد کردن یک لوله باریک و انعطاف‌پذیر با دوربین به داخل روده از طریق مقعد است. پزشک با کمک این دوربین، وضعیت داخلی روده بزرگ را بررسی کرده و در صورت نیاز نمونه‌برداری انجام می‌دهد.
• آزمایش خون مخفی در مدفوع (FIT):  در این روش، یک نمونه مدفوع برای وجود خون بررسی می‌شود. خون در مدفوع می‌تواند نشانه سرطان روده بزرگ یا سایر مشکلات روده بزرگ باشد.

چه کسانی باید آزمایش کولورکتال انجام دهند؟

بر اساس توصیه‌های پزشکی، زمان انجام آزمایش کولورکتال به سن و عوامل خطر فردی بستگی دارد. مردان بالای 45 سال باید هر 10 سال یک‌بار کولونوسکوپی انجام دهند. افرادی که سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ دارند، بهتر است غربالگری را زودتر شروع کرده و با فواصل کوتاه‌تری آن را تکرار کنند تا خطر ابتلا به این بیماری کاهش یابد.

چگونه برای آزمایش کولورکتال آماده شویم؟

پیش از انجام آزمایش کولورکتال مردان، لازم است مراحل آماده‌سازی خاصی را طی کنید. معمولاً این مراحل شامل مصرف مایعات پاک‌کننده و پرهیز از خوردن غذا و نوشیدنی از شب قبل آزمایش است تا روده‌ها کاملاً تخلیه شوند.

آیا آزمایش کولورکتال مردان عوارض جانبی دارد؟

عوارض جانبی آزمایش کولورکتال مردان معمولاً خفیف هستند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:

عوارض شایع و خفیف:

• درد یا ناراحتی خفیف در شکم
• نفخ یا گاز معده
• اسهال موقتی
• خونریزی خفیف از مقعد

عوارض نادر اما جدی:

• خونریزی شدید
• سوراخ شدن روده بزرگ
• عفونت یا واکنش به داروی بیهوشی

در صورت بروز علائم شدید، باید سریعاً با پزشک مشورت کنید.

تفسیر نتایج آزمایش کولورکتال مردان

نتایج آزمایش کولورکتال مردان می‌تواند به سه دسته تقسیم شود:

• طبیعی: نشان‌دهنده عدم وجود مشکلات جدی در روده بزرگ است.
• غیرطبیعی: ممکن است تغییراتی مشاهده شود، اما این لزوماً به معنای سرطان نیست و نیاز به بررسی‌های بیشتر دارد.
• مثبت: احتمال وجود پولیپ یا سرطان مطرح است که نیاز به آزمایش‌های تکمیلی دارد.

در صورت دریافت نتیجه غیرطبیعی یا مثبت، پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری را برای تشخیص دقیق‌تر توصیه کند.

افرادی با خطر متوسط ابتلا به سرطان کولورکتال

انجمن سرطان آمریکا (ACS) توصیه می کند که افراد در معرض خطر متوسط سرطان کولورکتال، غربالگری منظم را از سن 45 سالگی شروع کنند. [تعریف دقیق اینکه کدام افراد در معرض خطر متوسط سرطان کولورکتال هستند، در ادامه مطلب آمده است.]

افرادی که از سلامت خوبی برخوردار هستند و امید به زندگی در آنها بیش از 10 سال است باید غربالگری منظم سرطان روده بزرگ را تا سن 75 سالگی ادامه دهند.

برای افراد 76 تا 85 ساله، تصمیم‌گیری درباره غربالگری باید با توجه به شرایط فردی، امید به زندگی، وضعیت کلی سلامت و سابقه غربالگری قبلی انجام شود.

افراد بالای 85 سال معمولاً نیازی به غربالگری سرطان کولورکتال ندارند.

شما در دسته افراد با خطر متوسط ابتلا به سرطان کولورکتال قرار می‌گیرید، مگر اینکه یکی از شرایط زیر را داشته باشید:

• سابقه شخصی سرطان کولورکتال یا برخی انواع خاص پولیپ
• سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال
• سابقه بیماری‌های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون
• سندرم‌های ارثی مرتبط با سرطان کولورکتال، مانند پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP) یا سندرم لینچ (HNPCC)
• سابقه پرتودرمانی در ناحیه شکم یا لگن

چه کسانی بیشتر در خطر ابتلا به سرطان کولورکتال هستند؟

برخی افراد به دلیل شرایط خاص، احتمال بیشتری برای ابتلا به سرطان کولورکتال دارند و نیاز به غربالگری زودتر و مکررتر دارند. این افراد شامل:

• افراد دارای سابقه خانوادگی سرطان کولون یا رکتوم

  اگر یکی از اعضای خانواده شما مبتلا به این سرطان بوده، زمان شروع غربالگری و دفعات آن بستگی به سن و شرایط او دارد. برخی افراد می‌توانند از دستورالعمل‌های معمول پیروی کنند، اما برخی دیگر باید قبل از 45 سالگی کولونوسکوپی را آغاز کنند.

• افرادی که سابقه پولیپ‌های پرخطر دارند

  اگر پولیپ‌ روده داشته‌اید، معمولاً باید بعد از 3 سال مجدداً کولونوسکوپی انجام دهید. بسته به نوع، اندازه و تعداد پولیپ‌ها، ممکن است نیاز به انجام کولونوسکوپی زودتر یا دیرتر از 3 سال داشته باشید.
• افرادی که قبلاً سرطان کولون یا رکتوم داشته‌اند

این افراد معمولاً یک سال پس از جراحی، باید غربالگری منظم کولونوسکوپی را شروع کنند

در برخی موارد، روش‌های تشخیصی مانند MRI یا پروکتوسکوپی با اولتراسوند نیز توصیه می‌شود.

• افرادی که تحت پرتودرمانی در ناحیه شکم یا لگن بوده‌اند

این افراد باید غربالگری سرطان کولورکتال را زودتر از حد معمول آغاز کنند.

غربالگری معمولاً 5 سال پس از پرتودرمانی یا از سن 30 سالگی شروع می‌شود و هر 3 تا 5 سال یک‌بار تکرار می‌شود.

• افراد مبتلا به بیماری التهابی روده (IBD)

افرادی که به بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو مبتلا هستند، معمولاً 8 سال پس از تشخیص باید اولین کولونوسکوپی خود را انجام دهند.

بسته به عوامل خطر، ممکن است کولونوسکوپی بعدی هر 1 تا 3 سال تکرار شود.

• افراد مبتلا یا مشکوک به سندرم‌های ژنتیکی خاص

این افراد معمولاً به کولونوسکوپی زودهنگام و مکرر نیاز دارند.

غربالگری در برخی از سندرم‌های ژنتیکی ممکن است از دوران نوجوانی آغاز شود و به دفعات تکرار شود.

جزییات دقیق غربالگری بستگی به نوع سندرم ژنتیکی دارد.

بهترین روش‌های تشخیص زودهنگام سرطان کولورکتال | چگونه سرطان روده را به‌موقع شناسایی کنیم؟

برای غربالگری سرطان کولورکتال، چندین روش قابل انجام است که بسته به شرایط فردی می‌توان یکی از آن‌ها را انتخاب کرد:

تشخیص سرطان روده با آزمایش مدفوع

• تست ایمونوشیمیایی مدفوع (FIT): باید هر سال انجام شود.
• آزمایش خون مخفی مدفوع (FOBT): بر پایه گایاک و با حساسیت بالا، سالانه توصیه می‌شود.
• آزمایش DNA مدفوع چندهدفه (mt-sDNA): هر 3 سال یک‌بار انجام می‌شود.

معاینه بصری ساختار روده بزرگ و راست‌روده

• کولونوسکوپی: هر 10 سال یک‌بار برای بررسی دقیق‌تر.
• سی‌تی کولونوگرافی (کولونوسکوپی مجازی): هر 5 سال یک‌بار توصیه می‌شود.
• سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر (FSIG): باید هر 5 سال یک‌بار انجام شود.

هر یک از این روش‌ها مزایای خاص خود را دارند، اما مهم‌ترین نکته این است که یک روش غربالگری را انتخاب کرده و آن را به‌طور منظم انجام دهید.

روش‌های مؤثر برای غربالگری سرطان روده بزرگ

غربالگری سرطان روده بزرگ شامل مجموعه‌ای از آزمایش‌ها است که به شناسایی زودهنگام این بیماری در افرادی که علائمی ندارند، کمک می‌کند. این روش‌ها شامل:

• کولونوسکوپی: دقیق‌ترین روش غربالگری که در آن پزشک با استفاده از یک لوله انعطاف‌پذیر مجهز به دوربین، روده بزرگ را بررسی کرده و در صورت وجود پولیپ، آن را برمی‌دارد.
• سیگموئیدوسکوپی: مشابه کولونوسکوپی است اما فقط بخش پایینی روده بزرگ را معاینه می‌کند.
• آزمایش خون مخفی در مدفوع: این آزمایش وجود خون نامرئی در مدفوع را بررسی می‌کند که ممکن است نشانه‌ای از سرطان روده باشد.
• کولونوسکوپی مجازی: با استفاده از سی تی اسکن، تصاویر سه‌بعدی از روده بزرگ ایجاد شده و تغییرات غیرطبیعی بررسی می‌شود.

انتخاب بهترین روش به شرایط فردی و توصیه پزشک بستگی دارد.

تست خانگی سرطان روده: آیا امکان‌پذیر است؟

در حال حاضر، هیچ آزمایش قطعی برای تشخیص سرطان روده که کاملاً در منزل انجام شود، وجود ندارد. اما برخی تست‌های خانگی، مانند آزمایش خون مخفی در مدفوع، می‌توانند نشانه‌های اولیه را شناسایی کنند. در صورت مثبت بودن نتیجه، بررسی‌های دقیق‌تر توسط پزشک ضروری است تا تشخیص نهایی انجام شود.

کیت‌های خانگی تشخیص خون مخفی در مدفوع (FOBT):

• این کیت‌ها به‌راحتی از داروخانه‌ها قابل تهیه هستند.

• وظیفه اصلی آن‌ها، شناسایی خون مخفی در مدفوع است که ممکن است نشانه‌ای از سرطان روده یا سایر مشکلات گوارشی باشد.

• استفاده از این تست ساده است؛ کافی است نمونه مدفوع را جمع‌آوری کرده و طبق دستورالعمل کیت، وجود خون را بررسی کنید.

انواع کیت‌های تشخیص سرطان روده:

• کیت‌های گایاک (gFOBT): از ماده‌ای شیمیایی برای تشخیص خون در مدفوع استفاده می‌کنند، اما ممکن است تحت تأثیر رژیم غذایی قرار گیرند.
•  کیت‌های ایمونوشیمیایی (FIT): دقت بالاتری دارند و با استفاده از آنتی‌بادی‌ها، خون مخفی در مدفوع را بدون تأثیر از رژیم غذایی شناسایی می‌کنند.

این تست‌ها جایگزین قطعی کولونوسکوپی نیستند، اما می‌توانند اولین قدم برای تشخیص زودهنگام سرطان روده باشند. در صورت مشاهده نتیجه مثبت، باید بررسی‌های پزشکی بیشتری انجام شود.

آیا سرطان روده با سونوگرافی قابل تشخیص است؟

سونوگرافی به‌تنهایی برای تشخیص دقیق سرطان روده کافی نیست، اما می‌تواند اطلاعات مهمی درباره وضعیت روده و بافت‌های اطراف ارائه دهد. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا برخی مشکلات مرتبط با سرطان را شناسایی کنند.

سوالات متداول درباره آزمایش کولورکتال مردان

1. آزمایش کولورکتال مردان چیست و چه کاربردی دارد؟

آزمایش کولورکتال مردان روشی برای بررسی روده بزرگ و راست‌روده است که به تشخیص سرطان کولورکتال، پولیپ‌های روده و سایر مشکلات گوارشی کمک می‌کند.

2. چه کسانی باید آزمایش کولورکتال انجام دهند؟

مردان بالای 45 سال توصیه می‌شود که به‌طور منظم غربالگری سرطان روده را انجام دهند. همچنین، افرادی که سابقه خانوادگی سرطان روده دارند، باید در سنین پایین‌تر آزمایش دهند.

3. انواع آزمایش کولورکتال مردان کدام‌اند؟

رایج‌ترین روش‌ها شامل کولونوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی، آزمایش FIT (خون مخفی در مدفوع) و کولونوسکوپی مجازی است.

4. آیا آزمایش کولورکتال درد دارد؟

در روش کولونوسکوپی، بیهوشی یا آرام‌بخش استفاده می‌شود، بنابراین بیمار دردی احساس نمی‌کند. سایر آزمایش‌ها مانند FIT و کولونوسکوپی مجازی بدون درد هستند.

5. آیا می‌توان آزمایش کولورکتال را در خانه انجام داد؟

برخی آزمایش‌ها مانند FIT و gFOBT (بررسی خون مخفی در مدفوع) را می‌توان در خانه انجام داد، اما برای بررسی دقیق‌تر، آزمایش‌های کلینیکی مانند کولونوسکوپی لازم است.

6. برای آزمایش کولورکتال چه آمادگی‌هایی لازم است؟

برای کولونوسکوپی، بیمار باید یک رژیم غذایی خاص را دنبال کند و شب قبل از آزمایش، محلول‌های پاک‌کننده روده مصرف کند. آزمایش FIT و کولونوسکوپی مجازی معمولاً به آمادگی خاصی نیاز ندارند.

7. آیا آزمایش کولورکتال عوارض جانبی دارد؟

عوارض شایع شامل ناراحتی شکمی خفیف، نفخ و گاهی خونریزی جزئی است. در موارد نادر، احتمال سوراخ شدن روده یا خونریزی شدید وجود دارد.

8. اگر نتیجه آزمایش کولورکتال غیرطبیعی باشد، چه باید کرد؟

اگر نتیجه آزمایش غیرطبیعی باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های تکمیلی مانند کولونوسکوپی، بیوپسی یا آزمایش‌های تصویربرداری را توصیه کند.

9. هر چند وقت یک‌بار باید آزمایش کولورکتال انجام شود؟

• کولونوسکوپی: هر 10 سال

• سیگموئیدوسکوپی: هر 5 سال

• آزمایش FIT یا FOBT: هر 1 سال

• کولونوسکوپی مجازی: هر 5 سال

10. آیا رژیم غذایی بر نتیجه آزمایش تأثیر دارد؟

برای برخی آزمایش‌ها مانند FOBT، مصرف برخی غذاها مانند گوشت قرمز، مکمل‌های آهن و برخی داروها ممکن است نتیجه را تحت تأثیر قرار دهد. قبل از آزمایش، دستورالعمل پزشک را دنبال کنید.

نتیجه گیری

آزمایش کولورکتال مردان یکی از مهم‌ترین روش‌های پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ است. انجام این آزمایش‌ها به‌ویژه برای مردان بالای 45 سال و افرادی که سابقه خانوادگی سرطان دارند، توصیه می‌شود. انتخاب روش مناسب غربالگری، بسته به شرایط فردی و توصیه پزشک متفاوت است.

با توجه به اینکه تشخیص زودهنگام سرطان کولورکتال می‌تواند تا 90٪ شانس درمان موفق را افزایش دهد، انجام به‌موقع این آزمایش‌ها حیاتی است. اگر در معرض خطر هستید یا علائمی مانند تغییر در عادات روده، خونریزی گوارشی یا درد شکمی مداوم دارید، مشورت با پزشک و انجام آزمایش‌های غربالگری را جدی بگیرید. پیشگیری همیشه بهتر از درمان است!