روش درمانی IMRT نوعی پرتودرمانی پیشرفته است که برای درمان سرطان و تومورهای غیرسرطانی استفاده می شود. IMRT از فن آوری پیشرفته برای دستکاری پرتوهای فوتون و پروتون برای انطباق با شکل تومور استفاده می کند. این روش درمان سرطان، از چندین پرتو فوتون یا پروتون کوچک با شدت های مختلف برای تابش دقیق به تومور استفاده می کند. شدت تابش هر پرتو کنترل می شود و شکل پرتو در طول هر درمان تغییر می کند. هدف IMRT انطباق دوز تابش با هدف می باشد تا بدین وسیله بافت های سالم به میزان کمتری در معرض اشعه قرار گرفته و عوارض جانبی محدود شود.

با استفاده از تکنیک IMRT، توانایی تخریب سرطان به حداکثر می رسد. در حالی که اثر آن بر بافت ها و اندام های سالم کاهش می یابد.

• IMRT چیست؟
• چگونگی انجام IMRT
• آمادگی های لازم برای درمان سرطان به روش IMRT
• درمان IMRT چه مدت طول می کشد؟
• عوارض جانبی IMRT
• تکنیک IMRT در کلینیک پردیس شیراز

درمان با استفاده از سی تی اسکن 3D یا MRI به همراه محاسبات رایانه ای برای تعیین الگوی شدت دوز برای مطابقت بهتر با تومور، برنامه ریزی می شود. به طور کلی، ترکیبی از چندین تابش با شدت چندگانه، یک دوز سفارشی تولید می کنند تا دوز تومور را به حداکثر رسانده و در عین حال، دوزهای بافت های مجاور را به حداقل برساند.

با توجه به کاهش دوز بافت های طبیعی با رویکرد IMRT، در مقایسه با روش های معمول رادیو تراپی، دوزهای بالاتر و موثرتری با عوارض جانبی کمتری به تومور می رسد. همچنین، IMRT پتانسیل کاهش سمیت درمان را حتی در صورت عدم افزایش دوزها دارد. به دلیل پیچیدگی، IMRT قبل از شروع درمان در مقایسه با رادیوتراپی معمولی، به درمان های روزانه کمی طولانی تر و برنامه های اضافی و بررسی های ایمنی نیاز دارد.

 

ممکن است انکلوژیست از شما بخواهد چند آزمایش تصویربرداری انجام دهید تا مشخص شود پرتوها دقیقاً کدام قسمت را باید هدف قرار دهند. آزمایش های تصویربرداری (روش هایی که پزشکان برای عکسبرداری از داخل بدن استفاده می کنند) که انکولوژیست برای برنامه ریزی درمان شما استفاده می کند، می تواند شامل موارد زیر باشد:

اشعه ایکس - در این آزمایش از اشعه برای گرفتن عکس از داخل بدن استفاده می شود.

CT (یا CAT) اسکن – نوعی اشعه ایکس است که با استفاده از کامپیوتر تصاویر مورد نیاز را از بخش های داخلی بدن تهیه می نماید. ممکن است از طریق I.V. یا نوشیدن دارو به شما کنتراست داده شود تا تصاویر سی تی اسکن واضح تر باشند.

اسکن MRI – در این روش از یک مگنت بزرگ برای گرفتن تصاویر از بخش مربوطه استفاده می شود.

PET اسکن (یا اسکن توموگرافی انتشار پوزیترون) – قبل از این آزمایش، به بیمار کنتراست داده می شود. کنتراست به قسمت هایی از بدن که سرطان مربوطه در آنها فعال است، منتقل می شود. اشعه ایکس تصاویر بهتری از شکل ظاهری سرطان به پزشک ارائه می دهد.

بعد از آزمایش های تصویربرداری، انکولوژیست شما را نزد رادیوتراپیست می فرستد. رادیوتراپیست شما را با استفاده از این تست ها، برای رادیوتراپی آماده می کند. شما به فرآیندی به نام شبیه سازی Simulation هدایت خواهید شد. شبیه سازی در واقع تمرین درمان IMRT می باشد. در حین شبیه سازی، از شما خواسته می شود که روی یک میز معاینه دراز بکشید در حالی که رادیوتراپیست از دستگاه اشعه ایکس مخصوص برای تعیین منطقه درمان شما استفاده می کند. ناحیه درمان محل دقیق قرار گرفتن در معرض تابش بدن است. شبیه سازی ممکن است از 30 دقیقه تا دو ساعت طول بکشد.

از آنجا که هدف IMRT تابش در یک منطقه خاص است، هر بار که به شما تابش می رسد، باید همان نقطه را هدف قرار دهد. رادیوتراپیست اغلب ناحیه موردنظر را روی پوست بیمار علامت گذاری می کند. این علائم به رادیوتراپیست کمک می کند تا هر بار که برای معالجه می روید، اشعه همان مکان را هدف قرار دهد. این علامت ها به روند بهتر درمان کمک می کنند. بنابراین، اگر کمرنگ شده یا از بین رفتند، از رادیوتراپیست خود بخواهید تا آنها را پررنگ کند.

پس از پایان شبیه سازی، انکولوژیست و سایر اعضای تیم پزشکی با توجه به سابقه پزشکی، تست های آزمایشگاهی، اشعه ایکس و پرتودرمانی تصمیم می گیرند که برای درمان سرطان، چه میزان پرتودرمانی مورد نیاز است و درمان چند بار باید تکرار شود. پس از شروع درمان IMRT، تیم پزشکی حداقل هفته ای یک بار وضعیت را مورد بررسی قرار می دهند. در صورت لزوم، پزشک ممکن است با تغییر دوز تابش یا تعداد و جلسات پرتودرمانی باقی مانده، برنامه درمان را تغییر دهد.

بسیار مهم است که شما همه درمان های برنامه ریزی شده IMRT خود را داشته باشید. اگر بخشی از درمان خود را از دست دهید یا آن را به تعویق بیندازید، ممکن است پرتودرمانی شما کارایی لازم را نداشته باشد.

عوارض جانبی پرتودرمانی شامل مشکلاتی است که در نتیجه خود درمان و همچنین در اثر آسیب ناشی از اشعه به سلول های سالم در ناحیه درمان ایجاد می شود. تعداد و شدت عوارض جانبی شما به نوع تابش و دوز تجویز شده و بخشی از بدن که تحت درمان است، بستگی دارد. عوارض جانبی را به پزشک و یا پرستار ذکر کنید تا بتواند در کنترل آنها کمک کند.

پرتودرمانی می تواند عوارض جانبی زودرس و دیررس ایجاد کند. عوارض جانبی اولیه در حین یا بلافاصله پس از درمان رخ می دهد و معمولاً طی چند هفته از بین می رود. عوارض جانبی متداول اولیه پرتودرمانی شامل خستگی و مشکلات پوستی است. پوست در ناحیه درمان ممکن است حساس ، قرمز، تحریک شده یا متورم شوند. از دیگر تغییرات پوستی می توان به خشکی، خارش، پوسته پوسته شدن و تاول زدن اشاره کرد.

بسته به منطقه تحت درمان، سایر عوارض جانبی اولیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ریزش مو در ناحیه درمان
• مشکلات دهان و مشکل در بلعیدن
• مشکلات خوردن و هضم غذا
• اسهال
• تهوع و استفراغ
• سردرد
• درد و تورم در ناحیه درمان
• تغییرات ادرار و مثانه

عوارض جانبی دیررس که نادر است، ماه ها یا سال ها پس از درمان رخ می دهد و اغلب دائمی هستند. آنها عبارتند از:

• تغییرات مغز
• تغییرات نخاع
• تغییرات ریه
• تغییرات کلیه
• تغییرات روده بزرگ و راست روده
• ناباروری
• ورم  لنفاوی
• سرطان ثانویه

پس از انجام پرتودرمانی، به طور منظم توسط انکولوژیست ارزیابی می شوید تا به لحاظ عوارض جانبی و سرطان های مکرر مورد بررسی قرار بگیرید.

در آی ام آر تی پزشک و فیزیست بر اساس اطلاعات آناتومیک بیمار، یک درمان مناسب را برای بیمار طراحی می کنند، به گونه ای که تومور به خوبی درمان شده و در کنار آن بافت های سالم، کمترین آسیب را ببینند. بدین ترتیب بیمار در طول دوره درمان خود و حتی بعد از آن کمترین عارضه را خواهد داشت. انجام یک درمان  با دقت بالا و با بهره وری حداکثر، نیازمند امکانات، تجهیزات و کادر درمانی منحصر بفردی می باشد که همگی آنها به عنوان یک مجموعه باید در کنار هم قرار بگیرند تا یک درمان در حد استانداردهای بین المللی برای بیماران امکان پذیر باشد.

مرکز پرتودرمانی پردیس با توجه به امکانات پیشرفته از جمله شتابدهنده درمان، تجهیزات دوزیمتری، فانتوم های تایید صحت درمان، سیستم های طراحی مجازی قدرتمند و نیز کادر درمان مجرب و کارآزموده به عنوان مرکزی پیشرو و منحصربفرد در اجرای روش های درمان نوین، امکان انجام پرتودرمانی به روش IMRT را فراهم آورده است. به گفته دکتر محسن بخشنده متخصص فیزیک پزشکی در کلینیک و انستیتو کانسر پردیس شیراز، IMRT توانایی تولید توزیع‌های دوز غیر یکنواخت را دارد که به‌طور هم‌زمان در هر بار استفاده، دوزهای مختلف را به مناطق جداگانه در داخل حجم هدف منتقل می‌کنند.در حال حاضر، دو دستگاه IMRT به نام حافظ و سعدی در این کلینیک راه اندازی شده و در اختیار شهروندان است.

جمع بندی

همانطور که ملاحظه نمودید، روش IMRT یکی از تکنیک های جدید درمان سرطان می باشد که در مقایسه با دیگر روش ها، با هدف گرفتن دقیق سلول های سرطانی و تومور، کمترین تأثیر را بر روی بافت های سالم داشته و عوارض جانبی را تا حد امکان کاهش می دهد. شما می توانید با مراجعه به انستیتو کانسر پردیس شیراز، با تشخیص پزشکان این مرکز درمان سرطان، در صورت برخورداری از شرایط لازم، از این روش درمانی جدید بهره مند شده و روند درمان سرطان را هر چه ساده تر و راحت تر پیگیری نمایید.