تشخیص سرطان خون معمولاً با مراجعه به پزشک یا هنگامی که یک آزمایش معمولی، مشکل خونی را نشان می دهد آغاز می شود. پزشک در مورد علائمی که دارید از شما سوال می کند و ممکن است معاینه بدنی انجام دهد. بر اساس این اطلاعات، پزشک ممکن است شما را به متخصص ارجاع دهد یا آزمایش هایی را برای بررسی علائم سرطان خون در آزمایش یا سایر مشکلات سلامتی تجویز نماید.

روند تشخیص سرطان خون ممکن است طولانی و ناامید کننده به نظر برسد. نگرانی شما طبیعی است، اما به یاد داشته باشید که سایر شرایط سلامتی می توانند علائمی مشابه علائم و نشانه های سرطان خون را ایجاد کنند. برای تیم مراقبتی بسیار مهم است که قبل از تشخیص سرطان خون، دلایل دیگر مشکلات سلامتی را بررسی و رد نماید.

آزمایش های تشخیص سرطان خون با تشخیص ناهنجاری ظاهری سلول ها، تغییر در تعداد یا اندازه آنها، تغییر در مغز استخوان یا تغییرات خاص در ترکیب ژنتیکی و مولکولی سلول های بیمار به تشخیص سرطان خون کمک می کنند.

هنگامی که علائم شدید است، تشخیص لوسمی حاد ممکن است به سرعت انجام شود، فرد به سرعت در بیمارستان بستری شده و درمان ها سریع شروع شود. آزمایش هایی که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت، معمولاً برای رد یا تشخیص سرطان خون استفاده می شود. بسیاری از آزمایش های مشابه که برای تشخیص سرطان خون استفاده می شود، برای کشف مرحله و میزان پیشرفت سرطان خون نیز کاربردی می باشد. همچنین، پزشک ممکن است آزمایش های دیگری را برای بررسی سلامت عمومی شما و کمک به برنامه ریزی برای درمان انجام دهد.

روش های تشخیص سرطان خون

روش های تشخیص سرطان خون شامل تست ها و آزمایش هایی می شود که با بررسی علائم سرطان خون در آزمایش، وجود این بیماری را اثبات یا رد می کنند. در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت:

بررسی سابقه سلامتی و آزمایش فیزیکی

سابقه سلامتی شما در واقع ثبت علائم و نشانه ها، عوامل خطر و تمام وقایع پزشکی و مشکلاتی است که در گذشته داشته اید. در گرفتن سابقه سلامتی، پزشک در مورد سابقه شخصی شما در مورد موارد زیر سوالاتی را می پرسد:

• علائمی که سرطان خون را نشان می دهد
• قرار گرفتن در معرض تابش زیاد
• سندروم های ژنتیکی مانند سندروم داون، کم خونی فانکونی، آتاکسی تلانژکتازی یا سندروم بلوم
• قرار گرفتن در معرض بنزن
• شیمی درمانی قبلی یا پرتودرمانی
• اختلالات خونی
• عفونت های ویروسی

همچنین، ممکن است پزشک در مورد سابقه خانوادگی سرطان خون سوال کند.

معاینه فیزیکی به پزشک اجازه می دهد تا نشانه های سرطان خون را بررسی کند. در طول معاینه فیزیکی پزشک ممکن است:

• علائم حیاتی شما را بررسی نماید تا ببیند آیا تب، تنگی نفس و تپش قلب دارید.
• پوستتان را از نظر کبودی و رنگ پریدگی بررسی نماید.
• ناحیه گردن، زیر بغل، و کشاله ران را به لحاظ گره های لنفاوی متورم یا بزرگ شده بررسی نماید.
• دهانتان را از نظر عفونت، خونریزی یا تورم لثه بررسی کند
• شکمتان را به لحاظ بزرگ شدن اعضای بدن بررسی نماید.
• استخوان بندی شما را به لحاظ درد بررسی نماید.

شمارش کامل خون (CBC)

CBC تعداد و کیفیت گلبول های سفید، گلبول های قرمز و پلاکت ها را اندازه گیری می کند. سرطان خون و سایر بیماری ها می توانند علت شمارش غیرطبیعی سلول های خونی باشند. سلول های خونی نابالغ (به نام سلول های لوسمی یا بلاست) به طور معمول در خون دیده نمی شوند، بنابراین پزشکان در صورت وجود بلاست یا طبیعی نیودن سلول های خونی، به لوسمی مشکوک می شود.

آزمایش های شیمی خون

آزمایش های شیمی خون مواد شیمیایی خاصی را در خون اندازه گیری می کند. آنها نشان می دهند که برخی از اندام های خاص چگونه کار می کنند و می توانند به یافتن ناهنجاری کمک کنند. آنها به پزشکان کمک می کنند تا مشکلاتی در کبد یا کلیه پیدا کنند که ناشی از گسترش سلول های سرطان خون است. آنها همچنین می توانند به پزشکان کمک کنند تا میزان پیشرفت سرطان خون را تعیین کنند. سطح مواد شیمیایی زیر ممکن است با وجود سرطان خون، بالاتر از حد طبیعی باشد:

• نیتروژن اوره خون (BUN)
• کراتینین
• فسفات
• لاکتات دهیدروژناز (LDH)
• آلانین آمینوترانسفراز (ALT)
• آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)
• اسید اوریک

فاکتورهای خونریزی و لخته شدن

آزمایش ها فاکتورهای لخته شدن خون را اندازه گیری می کنند تا ببینند بدن تا چه اندازه می تواند خون را لخته کند. ممکن است با لوسمی سطح غیرطبیعی عوامل لخته شدن خون ایجاد شود. آنها با استفاده از آزمایش های زیر اندازه گیری می شوند:

• سطح فیبرینوژن
• زمان پروترومبین (PT)
• زمان ترومبوپلاستین جزئی (PTT)
• نسبت نرمال بین المللی (INR)

سیتوشیمی

سیتوشیمی از لکه ها یا رنگ ها برای شناسایی ساختارها و اجزای بافتی در سلول های خون یا مغز استخوان استفاده می نماید. لکه های خاصی جذب بعضی از مواد موجود در برخی از انواع سلول های لوسمی یا بلاست می شود. نتایج آزمایش را می توان در زیر میکروسکوپ مشاهده کرد. سیتوشیمی به پزشکان کمک می کند نوع سلول های موجود را تعیین کنند.

ایمونوفنوتیپ

ایمونوفنوتیپ، مطالعه پروتئین های مرتبط با سلول ها می باشد و برای تعیین نوع سرطان خون استفاده می شود. ایمونوفنوتیپ برای شناسایی پروتئین ها در بافت ها یا سلول ها از یک واکنش آنتی ژن-آنتی بادی بسیار خاص استفاده می کند. از آنتی بادی های مونوکلونال استفاده می شود که با برچسب فلورسنت یا برچسب آنزیم خاصی مشخص شده اند و فقط به آنتی ژن های خاص (پروتئین ها) متصل می شوند. برچسب فلورسنت یا آنزیم به پزشکان اجازه می دهد سلول های سرطان خون (که بلاست نیز نامیده می شوند) را ببینند. ایمونوهیستوشیمی و فلوسیتومتری 2 نوع از متداول ترین روش های مورد استفاده در ایمونوفنوتیپ برای سرطان خون هستند. ایمونوهیستوشیمی برای مشاهده برچسب های ایمونوپراکسید از از میکروسکوپ استفاده می کند. همچنین به پزشکان این امکان را می دهد تا سلول ها و اطراف آنها را بررسی کنند.

فلوسیتومتری

فلوسیتومتری تکنیکی است که برای مرتب سازی و طبقه بندی سلول ها با استفاده از برچسب های فلورسنت روی سطح آنها استفاده می شود. سلول ها در معرض لیزر قرار می گیرند و همین امر باعث می شود تا نوری ایجاد کنند. نور توسط کامپیوتر اندازه گیری و تحلیل می شود. فلوسیتومتری به پزشکان امکان می دهد بسیاری از آنتی بادی ها را همزمان ببینند و به سرعت از هزاران سلول در یک نمونه داده جمع آوری کنند.

فلوسیتومتری به تعریف ویژگی های منحصر به فرد سلول های لوسمی یا بلاست کمک می کند. این ویژگی ها می تواند به پزشکان کمک کند تا پیش آگهی ایجاد کرده و پاسخ به درمان را با استفاده از حداقل بیماری باقی مانده (MRD) اندازه گیری کنند. MRD به این معنی است که بلاست هایی در مغز استخوان وجود دارد که با استفاده از تست های آزمایشگاهی استاندارد (مانند میکروسکوپ) یافت نمی شود، اما با استفاده از تست های حساس تر (مانند فلوسیتومتری یا واکنش زنجیره ای پلیمراز) یافت می شود.

مطالعات سیتوژنتیک و مولکولی

سیتوژنتیک تجزیه و تحلیل کروموزوم های سلول است، از جمله تعداد، اندازه، شکل و نحوه چیدمان آنها.

مطالعات کاریوتیپ سیتوژنتیک، ناهنجاری های کروموزومی را نشان می دهد که به پزشکان کمک می کند تا کسی که مبتلا به سرطان خون باشد و نوع یا زیر نوع سرطان خون را کشف کند. نتایج مطالعات سیتوژنتیک همچنین به پزشکان کمک می کند تا درمان را برنامه ریزی کرده و میزان درمان را پیش بینی کنند.

برخی از ناهنجاری های بزرگ کروموزومی را می توان با مشاهده سلول های زیر میکروسکوپ مشاهده کرد. اما بیشتر تغییرات در DNA نیاز به تجزیه و تحلیل دقیق تر با سایر مطالعات مولکولی از جمله فلورسانس در هیبریداسیون درجا (FISH) و واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) دارد.

فلورسانس در هیبریداسیون درجا (FISH)، یک آزمایش ژنتیکی مولکولی است که برای شناسایی ناهنجاری های کروموزومی و سایر تغییرات ژنتیکی در سلول های لوسمی یا بلاست ها استفاده می شود. از پروب های DNA ویژه ای استفاده می کند که دارای رنگ های فلورسنت هستند. از FISH برای تشخیص لوسمی هایی که ظاهری یکسان دارند اما دارای ناهنجاری های ژنتیکی مختلف هستند استفاده می شود و ممکن است نیاز به درمان متفاوت باشد.

واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR)، روشی است که برای تهیه نسخه های زیادی از یک قطعه ژنی خاص استفاده می شود تا بتوان آن را در آزمایشگاه آزمایش کرد. PCR برای یافتن جهش ، وارونگی یا حذف DNA که با انواع خاصی از سرطان خون مرتبط است استفاده می شود.

آسپیراسیون و بیوپسی مغز استخوان

در طی آسپیراسیون مغز استخوان و نمونه برداری، سلول ها از مغز استخوان خارج می شوند تا بتوانند در آزمایشگاه آزمایش شوند. گزارش از آزمایشگاه وجود سلول های سرطان خون در نمونه و یا در صورت وجود نوع سرطان خون را تایید می کند.

لومبار پانکچر

لومبار پانکچر یا ضربه نخاعی، مقدار کمی مایع مغزی نخاعی (CSF) را از فضای اطراف ستون فقرات خارج می کند تا زیر میکروسکوپ به آن نگاه کند. CSF مایعی است که مغز و نخاع را احاطه کرده است. برای بررسی اینکه آیا سرطان به مایع نخاع گسترش یافته است یا خیر، لومبار پانکچر انجام می شود.

نمونه برداری از غدد لنفاوی

نمونه برداری از غدد لنفاوی نوعی بیوپسی جراحی است. به این روش بیوپسی برشی گفته می شود، زیرا گره لنفاوی کاملاً برداشته شده است. بعضی اوقات نمی توان غده لنفاوی را به طور کامل از بین برد. در عوض بخشی از گره لنفاوی به عنوان بیوپسی هسته برداشته می شود. سپس پزشکان (آسیب شناسان) به غده لنفاوی زیر میکروسکوپ نگاه می کنند تا بفهمند سلول های سرطانی در آن وجود دارد، نوع سرطان را شناسایی کرده و به سرعت به رشد سلول های سرطانی پی می برند.

عکس برداری از قفسه سینه

در اشعه ایکس از دوزهای کم تابش برای ایجاد تصویری از ساختارهای بدن روی فیلم استفاده می شود و برای جستجوی موارد زیر استفاده می شود:

• بزرگ شدن غدد لنفاوی در مرکز قفسه سینه (به نام غدد لنفاوی مدیاستن)
• بزرگ شدن غده تیموس
• تجمع مایع بین ریه ها و دیواره های قفسه سینه (به نام پلورال افیوژن)
• عفونت ریه (به نام ذات الریه)

سی تی اسکن

در اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) از تجهیزات ویژه اشعه ایکس برای تهیه تصاویر 3 بعدی و مقطعی از اندام ها، بافت ها، استخوان ها و رگ های خونی داخل بدن استفاده می شود. رایانه تصاویر را به تصاویر دقیق تبدیل می کند. برای بررسی طحال و کبد ممکن است از سی تی اسکن استفاده شود تا ببیند از حد طبیعی بزرگ شده اند. همچنین، می توان برای بزرگ شدن غدد لنفاوی اطراف قلب، نزدیک نای (لوله تنفسی) یا پشت شکم استفاده کرد.

MRI

در تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) با استفاده از نیروهای مغناطیسی قدرتمند و امواج فرکانس رادیویی تصاویر مقطعی از اندام ها، بافت ها، استخوان ها و رگ های خونی ایجاد می شود. رایانه تصاویر را به تصاویر سه بعدی تبدیل می کند. MRI اغلب هنگامی استفاده می شود که پزشکان فکر می کنند سرطان خون به مغز گسترش یافته است.

سونوگرافی

سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویر از ساختارهای بدن استفاده می کند. برای دیدن اینکه آیا اندام های داخلی مانند کلیه ها، کبد یا طحال تحت تأثیر سرطان خون قرار گرفته اند، استفاده می شود.

جمع بندی

تشخیص سرطان خون، همانند دیگر سرطان ها، شامل انجام یک سری آزمایش ها و تست ها می شود. در صورت تشخیص به موقع و زودهنگام سرطان خون می توان هر چه سریع تر در راستای درمان سرطان اقدام نمود و به اثربخش بودن آن امیدوار بود. شما می توانید با مراجعه به انستیتو کانسر پردیس شیراز، از تجهیزات پیشرفته این مرکز درمان سرطان بهره مند شده و در راستای تشخیص و درمان سرطان خون اقدام نمایید.