سرطان خون، لوسمی یا لوکمیا در واقع سرطان سلول های خونی است. چندین دسته از سلول های خونی شامل گلبول های قرمز (RBC)، گلبول های سفید (WBC) و پلاکت ها وجود دارد. به طور کلی، سرطان خون به سرطان  گلبول های سفید (WBCها) اشاره دارد.

WBCها بخش حیاتی از سیستم ایمنی بدن شما هستند. آنها بدن شما را از حمله باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها، سلول های غیرطبیعی و سایر مواد خارجی محافظت می نمایند. آنها می توانند سریع تقسیم شده و در نهایت سلول های طبیعی را از بین ببرند. WBC بیشتر در مغز استخوان تولید می شود. اما نوع خاصی از WBC نیز در غدد لنفاوی، طحال و غده تیموس ساخته می شود. WBCها پس از تشکیل در سراسر بدن در خون و سیستم لنفاوی به گردش در می آیند و در غدد لنفاوی و طحال متمرکز می شوند.

انواع بسیاری از سرطان خون وجود دارد که برخی از آنها در کودکان شایع می باشد و سایر اشکال سرطان خون اغلب در بزرگسالان دیده می شود.

سرطان خون در کودکان

سرطان خون معمولاً گلبول های سفید خون را درگیر می کند. گلبول های سفید خون شما مبارزان قدرتمند عفونت هستند، به طور طبیعی رشد می کنند و تقسیم می شوند، زیرا بدن شما به آنها احتیاج دارد. اما در افراد مبتلا به سرطان خون، مغز استخوان گلبول های سفید خون غیرطبیعی تولید می کند که عملکرد صحیحی ندارند. درمان سرطان خون می تواند پیچیده باشد و به نوع سرطان خون و سایر عوامل بستگی دارد. اما استراتژی هایی وجود دارد که می تواند به موفقیت درمان شما کمک کند. در ادامه، به موضوعات زیر خواهیم پرداخت:

• عوامل خطر سرطان خون
• انواع سرطان خون
• علائم و نشانه های سرطان خون
• تشخیص سرطان خون
• درمان سرطان خون

• داشتن سابقه خانوادگی این بیماری
• سیگار کشیدن، خطر ابتلا به لوسمی حاد میلوئیدی (AML) را افزایش می دهد.
• اختلالات ژنتیکی مانند سندروم داون
• اختلالات خونی، مانند سندروم میلودیسپلاستیک که گاهی اوقات preleukemia نامیده می شود.
• درمان قبلی سرطان با شیمی درمانی یا پرتودرمانی
• قرارگرفتن در معرض تابش زیاد
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمایی مانند بنزن

سرطان خون بر اساس نوع سلول طبقه بندی می شود. سرطان خون درگیر سلول های میلوئیدی را سرطان خون میلوژن می نامند. سلول های میلوئیدی سلول های خونی نابالغ هستند که به طور معمول تبدیل به گرانولیست یا مونوسیت می شوند. لوسمی درگیر لنفوسیت ها لوسمی لنفوسیتی نامیده می شود. چهار نوع اصلی سرطان خون وجود دارد:

سرطان خون حاد میلوژن (AML). سرطان خود حاد میلوژن می تواند در کودکان و بزرگسالان رخ دهد. این نوع سرطان شایع ترین شکل سرطان خون است.

سرطان خون حاد لنفوسیتی (ALL). این نوع سرطان بیشتر در کودکان رخ می دهد. البته در بزرگسالان نیز احتمال رخ دادن آن وجود دارد.

لوسمی میلوژن مزمن (CML). سرطان خون میلوژن مزمن بیشتر در بزرگسالان دیده می شود. فرد مبتلا به CML ممکن است برای ماهها یا سال ها، قبل از اینکه سلول های سرطانی شروع به رشد سریع کنند، هیچ نشانه ای نداشته باشد.

لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL). این نوع لوسمی بیشتر افراد بالای 55 سال را تحت تأثیر قرار می دهد و در کودکان بسیار نادر دیده می شود. در این نوع لوسمی ممکن است تا سال ها نیازی به درمان نداشته باشید.

• تعریق بیش از حد به خصوص در شب
• خستگی و ضعف که با استراحت از بین نمی رود
• لاغری ناخواسته
• درد و پوک شدن استخوان
• غدد لنفاوی متورم و بدون درد (به خصوص در گردن و زیر بغل)
• بزرگ شدن کبد و طحال
• لکه های قرمز روی پوست که پتشی نامیده می شوند.
• خونریزی و کبودی
• تب یا لرز
• عفونت های مکرر

لوسمی همچنین می تواند در اندامی که سلول های سرطانی به آنها نفوذ کرده یا آنها را تحت تأثیر قرار داده است، علائمی ایجاد کند. به عنوان مثال، اگر سرطان به سیستم عصبی مرکزی گسترش یابد، می تواند باعث سردرد، تهوع، استفراغ، گیجی، از دست دادن کنترل عضلات و تشنج شود.

سرطان خون می تواند به سایر قسمت های بدن سرایت کند. از جمله:

• ریه ها
• دستگاه کوارش
• قلب
• کلیه ها
• بیضه ها

آزمایش های تشخیص سرطان خون

تعدادی آزمایش مختلف وجود دارد که می تواند برای تشخیص لوکمیا استفاده شود. شمارش کامل خون که تعداد RBCها، WBCها و پلاکت ها را تعیین می کند. با نگاه کردن به خون زیر میکروسکوپ می توان سلول هایی با ظاهر غیرطبیعی را تشخیص داد.

نمونه برداری از مغز استخوان یا غدد لنفاوی نیز می تواند شواهدی از لوکمیا را کشف نماید. این نمونه های کوچک می توانند نوع لوکمیا و میزان رشد آن را تشخیص دهند. نمونه برداری از اندام های دیگر مانند کبد و طحال می تواند نشان دهد که آیا سرطان گسترش یافته است.

درجه بندی سرطان خون

به محض تشخیص لوکمیا، درجه بندی یا مرحله بندی آن انجام می شود. مرحله بندی سرطان خون به پزشک کمک می کند تا برنامه ریزی های لازم برای درمان را انجام دهد. ALL و AML بر اساس نحوه مشاهده سلول های سرطانی در زیر میکروسکوپ و نوع سلول درگیر مرحله بندی می شوند. ALL و CLL بر اساس تعداد WBCها در زمان تشخیص، مرحله بندی می شوند. وجود گلبول های سفید نابالغ یا میلوبلاست ها در خون و مغز استخوان نیز در درجه بندی AML و CML مورد استفاده قرار گیرند.

ارزیابی پیشرفت سرطان خون

برای ارزیابی پیشرفت بیماری می توان از تعدادی آزمایش دیگر استفاده کرد:

• فلوسیتومتری DNA سلول های سرطانی را بررسی کرده و میزان رشد آنها را تعیین می کند.
• آزمایش های عملکرد کبد نشان می دهد که سلول های لوسمی بر کبد تأثیر می گذارند یا به آن حمله می کنند.
• Puncture کمر با قرار دادن یک سوزن نازک بین مهره های کمرتان انجام می شود. به این روش، پزشک شما مایعات نخاعی را جمع آوری می کند و تشخیص می دهد که آیا سرطان به سیستم عصبی مرکزی گسترش یافته است.
• آزمایش های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سونوگرافی و سی تی اسکن به پزشکان کمک می کند تا هر گونه آسیب به اعضای دیگر بدن را که ناشیاز سرطان خون است، جستجو کند.

شیمی درمانی، از داروهایی برای از بین بردن سلول های لوسمی استفاده می کند. بسته به نوع سرطان، ممکن است یک دارو یا ترکیبی از داروهای مختلف مصرف کنید.

پرتودرمانی، از پرتوهای پرانرژی برای آسیب رساندن به سلول های لوسمی و جلوگیری از رشد آنها استفاده می کند. تابش می تواند در یک منطقه خاص یا در کل بدن اعمال شود.

پیوند سلول های بنیادی مغز استخوان فرد بیمار با مغز استخوان فرد سالم، ممکن است پیوند از بدن خودتان (پیوند اتولوگ) صورت گیرد یا از یک اهدا کننده (پیوند آلولوگ) انجام شود. به این روش، پیوند مغز استخوان گفته می شود.

درمان بیولوژیکی یا ایمنی، از درمان هایی استفاده می کند که به سیستم ایمنی بدن شما کمک می کند سلول های سرطانی را شناسایی کرده و به آنها حمله می کند.

درمان هدفمند، داروهایی مورد استفاده قرار می گیرد که از آسیب پذیری سلول های سرطانی استفاده می کنند. به عنوان مثال، (imatinib (Gleevec یک داروی هدفمند است که معمولاً علیه CML استفاده می شود.

جمع بندی

سرطان خون به عنوان یکی از سرطان های شایع در بزرگسالان و کودکان شناخه شده شده است. شناخت علائم و نشانه های این نوع سرطان، عوامل خطر سازی که می توانند احتمال ابتلا به این سرطان را افزایش دهند و شناخت راههای تشخیص و درمان آن، همه از موارد مهمی هستند که داشتن آگاهی از آنها ضروری به نظر می رسد. در صورت ابتلا به سرطان خون می توانید با مراجعه به انستیتوکانسر پردیس شیراز، در راستای کسب اطلاعات بیشتر و پیگیری راههای تشخیص و درمان این سرطان اقدام نمایید.