مرحله بندی سرطان پروستات راهی است برای توصیف اینکه سرطان کدام قسمت بدن را درگیر کرده، به کدام قسمت بدن منتشر شده است و آیا دیگر بخش های بدن را تحت تأثیر قرار خواهد داد یا نه. پزشکان از آزمایش های تشخیصی برای مرحله بندی سرطان پروستات استفاده می نمایند. درجه بندی سرطان پروستات شامل انجام آزمایش هایی می شود که تعیین می کنند آیا سرطان از پروستات به دیگر بخش های بدن گسترش یافته است یا خیر. تشخیص سرطان پروستات و آگاهی از درجه آن به پزشکان کمک می کند تا بتوانند بهترین نوع درمان را انتخاب نمایند و احتمال بهبودی را پیش بینی کنند.

انواع مرحله بندی سرطان پروستات

مرحله بندی بالینی: بر اساس نتایج آزمون DRE، PSA و نمره گلسیون مرحله بندی سرطان پروستات انجام می شود. نتایج این آزمایش ها مشخص می کند که آیا نیازی به انجام اشعه ایکس، اسکن استخوان یا MRI نیز می باشد یا خیر.

مرحله بندی پاتولوژیک: بر اساس اطلاعات به دست آمده در طول جراحی و نتایج آزمایشگاهی نمونه برداری از پروستات، مرحله سرطان پروستات مشخص می شود که به آن پاتولوژی گفته می شود. این جراحی اغلب شامل برداشتن پروستات به طور کامل و برخی از غدد لنفاوی است. آزمایش غدد لنفاوی برداشته شده می تواند اطلاعات بیشتری را برای مرحله بندی پاتولوژیک ارائه دهد.

سیستم مرحله بندی TNM

ابزاری که پزشکان برای مرحله بندی سرطان پروستات استفاده می نمایند، سیستم TNM می باشد. پزشکان با استفاده از نتایج آزمایش های تشخیصی و اسکن ها برای جواب دادن به سوالات زیر استفاده می کنند:

تومور (T): تومور اولیه تا چه حد بزرگ است؟ در کدام قسمت بدن است؟

غده (N): آیا تومور به غدد لنفاوی گسترش یافته است؟ در کدام قسمت بدن و به چه مقدار؟

متاستاز (M): آیا سرطان به دیگر قسمت های بدن منتشر شده است؟ کجا و چه مقدار؟

پاسخ این سوالات در کنار هم به تشخیص مرحله و درجه بندی سرطان در هر فرد کمک می کند. درجه بندی سرطان شامل 5 مرحله می شود: مرحله صفر و مرحله 1 تا 4. مرحله بندی سرطان رایج ترین راه تحلیل سرطان می باشد و به پزشکان کمک می کند تا بتوانند بهترین راههای درمان سرطان پروستات را متناسب با وضعیت بیمار، تعیین نمایند.

نمره گلسیون برای مرحله بندی سرطان پروستات

به سرطان پروستات نمره ای به نام نمره گلسیون داده می شود. این نمره بر این اساس تعیین می شود که سرطان هنگام مشاهده زیر میکروسکوپ، تا چه حد شبیه به بافت سالم به نظر می رسد. تومورهایی که کمتر تهاجمی هستند معمولاً بیشتر شبیه به بافت سالم به نظر می رسند. تومورهایی که تهاجمی تر هستند، با احتمال بیشتری به دیگر بخش های بدن نیز گسترش می یابند و کمتر شبیه به بافت های سالم هستند.

سیستم امتیازدهی گلسیون رایج ترین سیستم درجه بندی سرطان پروستات است. آسیب شناس یا پاتولوژیست به نحوه چیدمان سلول های سرطانی در پروستات می پردازد و نمره ای را در مقیاس 3 تا 5 از دو نقطه مختلف تعیین می نماید. سلول های سرطانی که به سلول های سالم شباهت دارند، نمره کمی دریافت می کنند. سلول های سرطانی که شباهت کمتری به سلول های سالم دارند یا تهاجمی تر به نظر می رسند، نمره بالاتری می گیرند. آسیب شناس با تعیین الگوی اصلی رشد سلول، ناحیه ای که درگیر شده و چگونگی رشد و گسترش آن در دیگر بخش های بدن، اعداد را تعیین می نماید. پزشک به هر منطقه، امتیازی از 3 تا 5 می دهد. امتیازها با هم جمع می شوند تا نمره کلی بین 6 تا 10 به دست آید.

نمرات گلسیون 5 یا کمتر مورد استفاده قرار نمی گیرند. کمترین نمره گلسیون، 6 می باشد که مربوط به سرطان درجه پایین می باشد. نمره گلسیون 7 نشان دهنده سرطان درجه متوسط است و نمره 8، 9 یا 10 نشان دهنده سرطان درجه بالا می باشد. سرطان درجه پایین، کمتر رشد می کند و در مقایسه با سرطان درجه بالا، احتمال کمتری دارد که در بدن پخش شود.

پزشکان با توجه به نمره گلسیون و مرحله سرطان، برنامه درمانی را مشخص می نمایند. نظارت فعال که یکی از راههای درمان سرطان پروستات است، برای شخصی که دارای تومور کوچک، سطح پایین PSA و نمره گلسیون 6 می باشد، گزینه ای مناسب است. افراد با نمره گلسیون بالاتر، ممکن است نیاز به درمان های جدی تر داشته باشند، حتی اگر سرطان بزرگ نیست یا شیوع پیدا نکرده است.

گلسیون X: نمره گلسیون نمی تواند تعیین شود.

گلسیون 6 یا کمتر: سلول های سرطانی شبیه به سلول های سالم به نظر می رسند.

گلسیون 7: سلول های سرطانی تا حدی شبیه به سلول های سالم هستند.

گلسیون 8، 9 یا 10: سلول های سرطانی نسبت به سلول های سالم بسیار متفاوت می باشند.

نمرات گلسیون اغلب به گروههای درجه بندی ساده گروه بندی می شود:

گروه درجه 1 = گلسیون 6

گروه درجه 2 = گلسیون 3+4 = 7

گروه درجه 3 = گلسیون 4+3 = 7

گروه درجه 4 = گلسیون 8

گروه درجه 5 = گلسیون 9 یا 10

گروه بندی مراحل سرطان پروستات

پزشکان با تعیین اعداد T، N و M و ترکیب آنها، مرحله سرطان را مشخص می نمایند. تعیین سطح PSA و گروه بندی مرحله سرطان، مرحله و درجه سرطان را مشخص می نماید.

مرحله I: سرطان در مراحل اولیه معمولاً با رشد کندی مواجه است. در این مرحله، تومور را نمی توان احساس کرد و نیمی از یک طرف پروستات یا حتی کمتر از آن درگیر شده است. سطح PSA پایین است. سلول های سرطانی مشابه سلول های سالم به نظر می رسند.

مرحله II: تومور تنها در پروستات وجود دارد. سطح PSA، پایین یا متوسط است. سرطان پروستات مرحله 2 کوچک است، اما ریسک بالایی برای رشد و پخش شدن در بدن دارد.

   - مرحله IIA: تومور احساس نمی شود و تنها نیمی از یک طرف پروستات یا حتی کمتر را درگیر کرده است. سطح PSA متوسط است و سلول های سرطانی شبیه به سلول های سالم هستند.  همچنین، این مرحله شامل تومورهای بزرگ تری می باشد که محدود به پروستات هستند، تا زمانی که سلول های سرطانی شبیه به سلول های سالم هستند.

   - مرحله IIB: تومور فقط داخل پروستات یافت می شود و ممکن است به اندازه ای بزرگ باشد که در طول DRE تشخیص داده شود. سطح PSA متوسط است و سلول های سرطانی نسبتاً متفاوت با سلول های سالم هستند.

   - مرحله IIC: تومور تنها داخل پروستات یافت می شود و ممکن است به اندازه ای بزرگ باشد که در طول DRE احساس شود. سطح PSA متوسط است و سلول های سرطانی ممکن است تا حدی با سلول های سالم متفاوت باشند.

مرحله III: سطح PSA بالا می باشد و تومور در حال رشد است یا سرطان در سطح بالایی قرار دارد. همه اینها نشان می دهد که سرطان به صورت محلی پیشرفت داشته و احتمال رشد و گسترش آن وجود دارد.

   - مرحله IIIA: سرطان خارج از لایه بیرونی پروستات به بافت های اطراف پخش شده است. همچنین، ممکن است به وزیکول های سمینال گسترش یابد. سطح PSA نیز بالا می باشد.

   - مرحله IIIB: تومور خارج از غده پروستات رشد کرده و ممکن است به بخش های مجاور مانند مثانه یا رکتوم نیز حمله کند.

   - مرحله IIIC: سلول های سرطانی در تومور تفاوت زیادی با سلول های سالم دارند.

مرحله IV: در مرحله 4 سرطان پروستات، سرطان ورای پروستات گسترش یافته است.

   - مرحله IVA: سرطان به غدد لنفاوی آن ناحیه گسترش یافته است.

   - مرحله IVB: سرطان به غدد لنفاوی نقاط دوردست بدن، سایر قسمت های بدن یا استخوان ها گسترش یافته است.

عود سرطان پروستات

عود سرطان پروستات در واقع بازگشت سرطان پروستات بعد از درمان است. این سرطان ممکن است به ناحیه پروستات یا دیگر بخش های بدن باز گردد. در صورت بازگشت سرطان، آزمایش های دیگری باید انجام شود تا میزان عود را مشخص سازد. این آزمایش ها و اسکن ها شبیه به آزمایش هایی هستند که در تشخیص اولیه انجام شدند.

جمع بندی

با توجه به اینکه سرطان پروستات یکی از شایع ترین سرطان ها در بین مردان می باشد، آشنایی کامل با کلیه مسائل مربوط به این نوع سرطان، از علائم و نشانه های آن گرفته تا درمان و مرحله بندی سرطان پروستات ضروری و لازم به نظر می رسد. همانطور که در این مطلب ملاحظه نمودید، تعیین مرحله سرطان پروستات می تواند در راستای تعیین برنامه های درمانی آن بسیار موثر واقع شود. انستیتو کانسر پردیس شیراز با تجهیزات به روز و پیشرفته و کادر مجرب می تواند خدمات لازم را در راستای تشخیص سرطان پروستات، تعیین شدت و مرحله بندی آن و راه های درمانی مناسب، به شما عزیزان ارائه دهد.