پلاکتها از سلولهای حیاتی خون هستند که نقش مهمی در جلوگیری از خونریزی دارند. پایین آمدن سطح پلاکت که در اصطلاح پزشکی به آن ترومبوسیتوپنی گفته میشود، میتواند مشکلاتی مانند کبودیهای بیدلیل، خونریزیهای مکرر و حتی عوارض جدیتر به دنبال داشته باشد. بسیاری از افراد هنگام مواجهه با این مشکل، بهدنبال درمان فوری برای افزایش پلاکت خون هستند، مخصوصاً اگر کاهش شدید و ناگهانی رخ داده باشد.
در این مقاله، به شما کمک میکنیم علل شایع کاهش پلاکت را بشناسید، علائم هشداردهنده آن را تشخیص دهید و با جدیدترین راهکارهای پزشکی و تغذیهای برای افزایش سریع پلاکت آشنا شوید. همچنین نسخههای طبیعی و خانگی مؤثری را معرفی میکنیم که میتوانند روند بهبود را تسریع کنند. اگر شما یا عزیزانتان دچار افت پلاکت خون شدهاید، تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
پلاکتهای خون (Platelets) سلولهای کوچکی در خون هستند که نقش اصلی آنها جلوگیری از خونریزی و لختهسازی است. زمانی که جراحتی به بدن وارد میشود، پلاکتها به سرعت به محل زخم میشتابند، به یکدیگر میچسبند و یک پلاک (لخته) ایجاد میکنند تا خونریزی متوقف شود.
اما وقتی سطح پلاکتها از حد نرمال (حدود 150,000 تا 450,000 در هر میکرولیتر خون) پایینتر باشد، بدن توانایی لازم برای لختهسازی مناسب را از دست میدهد. این وضعیت که به آن ترومبوسیتوپنی گفته میشود، ممکن است خفیف یا شدید باشد و نیاز به درمان فوری داشته باشد.
عفونتهای ویروسی (مانند کرونا، هپاتیت، اچآیوی)
اختلالات سیستم ایمنی (مثل لوپوس یا ITP)
شیمیدرمانی یا پرتودرمانی
مصرف داروهای خاص (مثل آنتیبیوتیکها یا داروهای ضدتشنج)
بیماریهای مغز استخوان (مانند لوسمی)
کمبود ویتامین B12 یا فولات
مصرف الکل یا سموم شیمیایی
بارداری (در موارد نادر)
کاهش پلاکت میتواند به صورت تدریجی یا ناگهانی رخ دهد و در صورتی که درمان نشود، منجر به خونریزی داخلی، مشکلات مغزی یا سایر عوارض جدی شود. شناخت علت اصلی، قدم اول در درمان مؤثر این وضعیت است.
Mayo Clinic این منبع رسمی پزشکی به تفصیل علل ترومبوسیتوپنی را توضیح میدهد: کاهش پلاکت خون میتواند ناشی از به دام افتادن پلاکتها در طحال، کاهش تولید پلاکت در مغز استخوان (مثلاً در اثر سرطانهای خونی، شیمیدرمانی یا کمبودهای تغذیهای)، یا تخریب و مصرف بیش از حد پلاکتها در بدن باشد.
بیشتر بدانید: علائم سرطان خون را بشناسید
کاهش پلاکت خون ممکن است در ابتدا بدون علامت باشد، اما با افت بیشتر سطح پلاکتها، علائم هشداردهندهای در بدن ظاهر میشود. این علائم بسته به شدت ترومبوسیتوپنی (پایین بودن پلاکت) میتوانند خفیف یا خطرناک باشند.
کبودی بیدلیل: ظاهر شدن لکههای بنفش یا آبی روی پوست بدون ضربه یا آسیب مشخص.
خونریزی طولانیمدت: بریدگیهای کوچک دیرتر بند میآیند.
خون دماغ مکرر: بدون تحریک یا ضربه، مخصوصاً هنگام شب یا صبح.
خونریزی از لثهها: بهخصوص هنگام مسواک زدن.
خون در ادرار یا مدفوع: نشانهای جدی از خونریزی داخلی.
پتشی (Petechiae): نقطههای قرمز و کوچک زیر پوست، معمولاً روی پاها.
قاعدگی سنگینتر از معمول: یکی از نشانههای شایع در خانمها.
خستگی یا ضعف غیرقابل توضیح: به دلیل اختلال در عملکرد طبیعی خون.
نکته مهم: اگر علائمی مثل خونریزی شدید، گیجی، یا سردرد ناگهانی و شدید دارید، این میتواند نشانهی خونریزی داخلی باشد و باید فوراً به اورژانس مراجعه کنید.
شاید این مطلب برای شما مفید باشد: خون دماغ و سرطان | آیا خون دماغ شدن مکرر میتواند نشانه سرطان باشد؟
اگرچه در موارد شدید باید تحت نظر پزشک باشید، اما برخی روشهای خانگی و طبیعی میتوانند به افزایش سریع پلاکت خون کمک کنند یا مانع افت بیشتر آن شوند.
مصرف آبانار طبیعی:
سرشار از آنتیاکسیدان، ویتامین C و آهن است. آبانار باعث تقویت سیستم ایمنی و تولید سلولهای خونی میشود.
افزایش مصرف سبزیجات برگ سبز:
اسفناج، کلم پیچ، و شنبلیله منابع خوبی از ویتامین K هستند که در انعقاد خون و تولید پلاکت مؤثرند.
مصرف ویتامین C:
ویتامین C از طریق تقویت عملکرد مغز استخوان، به تولید پلاکت کمک میکند. منابع خوب آن شامل پرتقال، توتفرنگی، کیوی و فلفل دلمهای هستند.
دمنوش گزنه (Urtica dioica):
گزنه یکی از گیاهان مؤثر در افزایش پلاکت خون است. روزی یک فنجان از این دمنوش میتواند مفید باشد.
مصرف آب نارگیل:
سرشار از مواد معدنی و الکترولیتهایی است که به بهبود گردش خون کمک میکند و در بعضی از مطالعات تأثیر مثبت بر سطح پلاکت دارد.
پرهیز از الکل و غذاهای فراوریشده:
مصرف این مواد ممکن است بر مغز استخوان اثر منفی بگذارد و تولید پلاکت را کاهش دهد.
استراحت کافی و کنترل استرس:
خواب کافی و کاهش تنش عصبی به ترمیم سیستم ایمنی بدن و افزایش عملکرد طبیعی خون کمک میکند.
رژیم غذایی نقش مهمی در بهبود سریع پلاکتهای خون دارد. استفاده از مواد مغذی میتواند به عملکرد بهتر مغز استخوان کمک کرده و تولید پلاکتها را به شکل طبیعی افزایش دهد.
آهن برای تولید سلولهای خونی از جمله پلاکتها حیاتی است.
جگر
گوشت قرمز بدون چربی
عدس و لوبیا
تخممرغ
فولات به رشد سلولهای خونی جدید کمک میکند.
اسفناج
مارچوبه
نخود فرنگی
آووکادو
کمبود این ویتامین میتواند به کاهش تعداد پلاکتها منجر شود.
ماهی سالمون
گوشت قرمز
لبنیات
تخممرغ
این ویتامین جذب آهن را افزایش داده و به تقویت ایمنی کمک میکند.
پرتقال و مرکبات
فلفل دلمهای
توتفرنگی
کیوی
این ویتامین در فرایند لخته شدن خون و سلامت پلاکتها موثر است.
بروکلی
کلم برگ
شلغم
چای سبز
"این مقاله بهروز و دارای بررسی پزشکی به موضوع نقش تغذیه در بهبود پلاکت خون میپردازد. بر اساس این منبع، هیچ راهکار سریعی ظرف یکی دو روز برای بالا بردن پلاکت وجود ندارد؛ اما مصرف غذاهای غنی از مواد مغذی میتواند به سلامت کلی بدن و بهبود تدریجی پلاکتها کمک کند.
حقیقات اشاره شده در این مقاله نشان میدهند غذاهای سرشار از فولات (ویتامین B9) و ویتامین B12 میتوانند به طور طبیعی در افزایش پلاکت مؤثر باشند. از جمله خوراکیهای توصیهشده میتوان به جگر، سبزیجات برگ سبز تیره (اسفناج، کلمبروکلی و غیره)، حبوباتی مانند لوبیا چشمبُلبُل، گوشت بدون چربی، تخممرغ و ماهی اشاره کرد.
همچنین مصرف مکملهایی مانند کلروفیل یا عصاره برگ پاپایا در برخی مطالعات مورد بررسی قرار گرفته است که ممکن است در برخی افراد مفید واقع شود."
بیشتر بدانید: غذا و خطر سرطان
در موارد کاهش خفیف تا متوسط پلاکت خون، اصلاح سبک زندگی و تغذیه میتواند بسیار مؤثر باشد. در اینجا برخی از خوراکیها و توصیههای خانگی برای افزایش فوری پلاکت خون معرفی شدهاند:
انار: سرشار از آنتیاکسیدانها، ویتامین C و ترکیبات ضد التهابی است که به تقویت سیستم ایمنی و تولید پلاکت کمک میکند.
برگ چغندر (لبو): سرشار از فولات است که برای تولید سلولهای خونی ضروری است.
پاپایا (میوه و برگ): برگ پاپایا در طب سنتی هند برای افزایش پلاکت بسیار معروف است.
کدو حلوایی: به دلیل داشتن ویتامین A در تقویت مغز استخوان مؤثر است.
آلو خشک و کشمش: منابع آهن و فولات هستند که به عملکرد بهتر مغز استخوان کمک میکنند.
سبزیجات برگسبز تیره (اسفناج، کلمپیچ): سرشار از ویتامین K و آهن هستند و به انعقاد خون نیز کمک میکنند.
آب چغندر و هویج
آب انار تازه
دمنوش برگ پاپایا
خواب کافی: خواب شبانه حداقل 7–8 ساعت برای ترمیم سلولها ضروری است.
کاهش استرس: استرس زیاد میتواند سطح پلاکت را کاهش دهد.
اجتناب از الکل و دخانیات: این موارد تولید سلولهای خونی را سرکوب میکنند.
در مواردی که کاهش پلاکت خون شدیدتر باشد یا نیاز به افزایش فوری وجود داشته باشد (مانند آمادگی برای جراحی یا در شرایط بحرانی)، ممکن است پزشک مصرف دارو یا مکملهای خاصی را توصیه کند. در اینجا به مهمترین آنها اشاره میکنیم:
کمبود آهن یکی از دلایل رایج کاهش پلاکت خون است. مصرف قرص یا شربت آهن میتواند به بهبود سطح پلاکت کمک کند، بهخصوص اگر فرد دچار کمخونی فقر آهن باشد.
این ویتامین از خانواده B، برای تولید سلولهای جدید خون، از جمله پلاکتها، ضروری است. مکمل فولات معمولاً در دوزهای 5 میلیگرم در روز تجویز میشود.
کمبود این ویتامین میتواند به کاهش پلاکت خون منجر شود. استفاده از مکملهای B12، بهویژه در افراد گیاهخوار، توصیه میشود.
این ویتامین به جذب بهتر آهن و افزایش قدرت ایمنی بدن کمک میکند. ترکیب آن با مکملهای آهن، تأثیر بیشتری دارد.
داروهایی مانند Eltrombopag و Romiplostim، تولید پلاکت را در مغز استخوان تحریک میکنند و معمولاً برای بیماران مبتلا به ITP (پایین بودن پلاکت به دلایل خودایمنی) تجویز میشوند.
در برخی بیماران با پلاکت پایین به دلایل خودایمنی، ممکن است پزشک داروهای کورتیکواستروئیدی مانند پردنیزولون تجویز کند که سرکوب سیستم ایمنی را کاهش داده و از تخریب پلاکتها جلوگیری میکند.
هشدار: استفاده از هرگونه دارو یا مکمل باید با تجویز پزشک باشد. خوددرمانی بهویژه در شرایطی مانند ITP یا اختلالات مغز استخوان میتواند خطرناک باشد.
پایین بودن پلاکت خون همیشه نیاز به درمان فوری ندارد، اما در برخی شرایط، کاهش بیش از حد آن میتواند منجر به خونریزیهای خطرناک شود. در این بخش بررسی میکنیم چه زمانی باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
خونریزیهای خودبهخودی: مثل خون دماغ مکرر یا خونریزی لثه بدون دلیل.
کبود شدن آسان پوست: کبودیهایی که با ضربههای بسیار کوچک یا حتی بدون ضربه ظاهر میشوند.
نقاط قرمز زیرپوستی (پتشی): لکههای کوچک و قرمز یا بنفش که در اثر خونریزی مویرگی به وجود میآیند.
وجود خون در ادرار یا مدفوع
قاعدگیهای بسیار شدید و طولانی در زنان
خستگی شدید یا احساس ضعف بیدلیل
تب یا علائم عفونت همراه با کاهش پلاکت (مخصوصاً در بیماران دارای نقص ایمنی یا تحت شیمیدرمانی)
شمار پلاکت زیر 30٬000 در هر میکرولیتر
بروز خونریزیهای غیرقابل کنترل یا شدید
احساس سردرد شدید، تاری دید یا گیجی (احتمال خونریزی مغزی در موارد نادر).
به خاطر داشته باشید: برای برخی از افراد مانند بیماران سرطانی، باردار یا افرادی که عمل جراحی پیشرو دارند، حتی مقادیر بالاتر از 50٬000 نیز ممکن است نیاز به مداخله داشته باشد.
شاید این مطلب برای شما مفید باشد: اولین علائم سرطان خون در زنان چیست؟
و محتوای پیشنهادی برای این بخش:
افت شدید پلاکت خون یا ترومبوسیتوپنی، همیشه نیازمند مراقبت فوری نیست؛ اما در برخی شرایط، مراجعه سریع به پزشک یا اورژانس ضروری میشود. موارد زیر از نشانههای هشداردهنده هستند:
خونریزی بدون توقف از لثه، بینی یا دستگاه گوارش
ایجاد کبودیهای گسترده یا لکههای قرمز (پتشی) بدون ضربه
خون در ادرار یا مدفوع
سردرد شدید یا تاری دید که میتواند نشانه خونریزی مغزی باشد
تب، ضعف شدید یا علائم عفونت
در بیماران سرطانی، به دلیل ضعف سیستم ایمنی و اثرات درمانهای تهاجمی، این علائم اهمیت بیشتری دارند. در کلینیک پردیس، به بیماران آموزش داده میشود که چگونه این نشانهها را شناسایی و در صورت لزوم فوراً به پزشک مراجعه کنند.
خواندن این مطب را پیشنهاد میدهم: پایین بودن پلاکت خون: نشانه سرطان است؟
در کنار درمانهای پزشکی، برخی بیماران به دنبال روشهای مکمل برای بهبود سطح پلاکت خون هستند. هرچند شواهد علمی در مورد اثرگذاری مستقیم طب سنتی محدود است، برخی خوراکیهای طبیعی ممکن است به تقویت سیستم ایمنی و سلامت کلی بدن کمک کنند.
🔸 با تأیید پزشک معالج میتوان از گزینههایی مانند:
شیره انگور یا عسل طبیعی
مصرف متعادل آب انار یا آب هویج تازه
دمنوشهایی با خاصیت آرامشبخش مانند گل گاوزبان
استفاده کرد، به شرط آنکه تداخل دارویی نداشته باشند یا روند درمان اصلی را مختل نکنند.
هشدار: بیماران سرطانی یا افرادی که شیمیدرمانی میشوند، نباید بدون هماهنگی با پزشک از داروهای گیاهی یا مکملها استفاده کنند.
در بسیاری از بیماران سرطانی، کاهش تعداد پلاکتهای خون (ترومبوسیتوپنی) یکی از عوارض شایع روند درمان است. شیمیدرمانی و پرتودرمانی که برای از بین بردن سلولهای سرطانی طراحی شدهاند، میتوانند سلولهای سالم مغز استخوان را نیز تحت تأثیر قرار دهند. از آنجایی که پلاکتها در مغز استخوان تولید میشوند، این موضوع مستقیماً منجر به کاهش میزان پلاکت خون میشود.
همچنین برخی از داروهای هدفمند و ایمونوتراپیها ممکن است موجب سرکوب سیستم ایمنی و کاهش عملکرد طبیعی بدن در تولید پلاکت شوند. علاوه بر آن، خود سرطان بهویژه سرطانهایی که مغز استخوان یا طحال را درگیر میکنند میتواند تولید پلاکت را مختل کند یا موجب افزایش تخریب آن شود.
در کلینیک تخصصی سرطان پردیس، پایش دقیق تعداد پلاکتها در طول دوره درمان سرطان، بخشی از برنامه مراقبتی بیماران است. هدف، پیشگیری از خونریزی، کاهش عوارض درمانی و تضمین ایمنی بیماران در تمام مراحل درمان است. در موارد کاهش شدید پلاکت، تیم پزشکی ممکن است اقداماتی مانند تنظیم دوز دارو، وقفه درمانی موقت یا تزریق پلاکت را پیشنهاد دهد.
"وبسایت رسمی انجمن سرطان آمریکا American Cancer Society توضیح میدهد: که چرا بیماران سرطانی دچار پلاکت پایین میشوند و چگونه این وضعیت مدیریت میگردد. برخی از انواع سرطان (مانند لوسمی یا لنفوم) و بهویژه درمانهای سرطان از جمله شیمیدرمانی و پرتودرمانی، به مغز استخوان آسیب زده و تولید پلاکت را کاهش میدهند.
در این منابع توصیه شده است در صورت افت شدید پلاکتها، علاوه بر تعویق یا کاهش دوز شیمیدرمانی تا بهبود پلاکت، تزریق پلاکت انجام شود و در موارد وجود عفونت یا مشکلات ایمنی، درمان آن مشکلات برای بهبود پلاکت ضرورت دارد."
در بیماران سرطانی، تشخیص کاهش پلاکت خون (ترومبوسیتوپنی) معمولاً از طریق آزمایش خون دورهای انجام میشود. آزمایش CBC (شمارش کامل سلولهای خون) یکی از ابتداییترین و مهمترین آزمایشهایی است که بهصورت منظم برای بیماران در حال درمان تجویز میشود. در این آزمایش، مقدار دقیق پلاکتها مشخص شده و هرگونه کاهش از حد نرمال میتواند زنگ خطری برای پزشکان باشد.
علاوهبر نتایج آزمایشگاهی، برخی علائم فیزیکی نیز میتوانند نشانهای از کاهش پلاکت باشند، از جمله:
خونریزیهای بیدلیل (مثلاً خونریزی لثه یا بینی)
کبودیهای خودبهخود یا گسترده روی پوست
بثورات نقطهای قرمز رنگ (پتشی)
خون در ادرار یا مدفوع
در کلینیک پردیس، آزمایشات خون منظم و ارزیابی دقیق نشانههای بالینی به تیم پزشکی کمک میکند تا در سریعترین زمان، کاهش پلاکت را تشخیص داده و اقدامات درمانی لازم را آغاز کنند.
درمان کاهش پلاکت خون در بیماران مبتلا به سرطان به نوع سرطان، شدت ترومبوسیتوپنی و علت زمینهای بستگی دارد. رویکردهای درمانی رایج شامل موارد زیر هستند:
تزریق پلاکت (Platelet Transfusion): رایجترین روش برای افزایش فوری تعداد پلاکت در بیمارانی که در معرض خونریزی شدید قرار دارند.
تغییر یا کاهش دوز داروهای شیمیدرمانی: گاهی لازم است داروی مؤثر بر مغز استخوان کاهش یافته یا موقتاً قطع شود.
درمان دارویی: مصرف داروهایی مانند ترومبوپوئیتین آگونیستها (TPO-RA) که به تحریک تولید پلاکت کمک میکنند.
رعایت رژیم غذایی مناسب: رژیم غذایی حاوی مواد مغذی مانند فولات، ویتامین B12، ویتامین C، آهن و اسیدهای چرب امگا 3 میتواند در بهبود وضعیت عمومی بدن مؤثر باشد.
پیشگیری از عوامل خطر: مانند اجتناب از مصرف داروهای رقیقکننده خون (مثل آسپرین) بدون مشورت پزشک، و محافظت از بیمار در برابر ضربه یا افتادن.
در کلینیک پردیس، روند درمان کاهش پلاکت بر اساس شرایط هر بیمار شخصیسازی میشود تا از عوارض خطرناک مانند خونریزی داخلی جلوگیری شود.
کاهش پلاکت خون پایین میتواند یک علامت هشداردهنده در بیماریهایی مانند سرطان باشد، بهخصوص زمانیکه با درمانهایی چون شیمیدرمانی یا پرتودرمانی همراه است. شناخت علائم کاهش پلاکت، اقدام سریع برای درمان و رعایت توصیههای پزشکی نقش کلیدی در حفظ سلامت بیماران دارد. روشهایی مانند مصرف داروهای افزایشدهنده پلاکت، تغییر رژیم غذایی، استفاده از طب مکمل (با نظارت پزشک) و تزریق پلاکت، بخشی از مسیر درمانی هستند که باید متناسب با وضعیت فرد انتخاب شوند.
در کلینیک سرطان پردیس، علاوهبر درمانهای تخصصی، خدمات مشاوره تغذیه، مراقبت حمایتی و پیگیری دقیق وضعیت پلاکت بیماران ارائه میشود تا درمانی ایمن، علمی و انسانی در کنار آرامش روانی برای بیماران فراهم شود.
کبودی بیدلیل، خونریزی از لثه یا بینی، لکههای قرمز روی پوست و خستگی از علائم شایع کاهش پلاکت هستند.
نه؛ اما اگر میزان آن خیلی پایین باشد یا همراه با خونریزی باشد، میتواند خطرناک و نیازمند درمان فوری باشد.
شیمیدرمانی، پرتودرمانی و خودِ سرطان میتوانند مغز استخوان را تحتتأثیر قرار داده و تولید پلاکت را کاهش دهند.
برخی داروهای گیاهی مانند عصاره پاپایا یا مکمل ویتامین C گزارشهایی از اثرگذاری دارند، اما باید با نظر پزشک مصرف شوند.
غذاهای سرشار از ویتامین C، اسیدفولیک، آهن و B12 مانند اسفناج، انار، عدس، گوشت قرمز و تخممرغ مفید هستند.
مجموعه درمانی پردیس شیراز در سال هشتاد وچهار با شعار سلامت نیاز نخست و با هدف ارتقاء سلامت مجموعه درمانی پردیس شهروندان در فضایی به وسعت چهارصد متر مربع و با بخشهای اورژانس، داروخانه و دندان پزشکی در شیراز آغاز بکار نمود.شهروندان در فضایی به وسعت چهارصد متر مربع و با بخشهای اورژانس، داروخانه و دندان پزشکی در شیراز آغاز بکار نمود.
لینک های مرتبط
ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید
اطلاعات تماس