تارگت تراپی یا درمان هدفمند، یکی از پیشرفت‌های نوین در درمان سرطان است که به جای استفاده از روش‌های عمومی، سلول‌های سرطانی را به طور خاص هدف قرار می‌دهد. این روش با شناسایی ویژگی‌های خاص سلول‌های سرطانی و حمله به آن‌ها، اثرات جانبی کمتری نسبت به شیمی درمانی دارد و می‌تواند درمانی مؤثرتر و دقیق‌تر ارائه دهد. در این مطلب از انستیتو کانسر پردیس به بررسی نحوه عملکرد و مزایای تارگت تراپی خواهیم پرداخت.

تارگت تراپی یا درمان هدفند سرطان چیست؟

تارگت‌تراپی یا درمان هدفمند یکی از روش‌های نوین درمان سرطان است که پروتئین‌های مسئول رشد، تقسیم و گسترش سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد. با افزایش آگاهی محققان از تغییرات ژنی و پروتئین‌های موثر در گسترش سرطان، توانایی آن‌ها برای تولید داروهایی که این پروتئین‌ها را هدف قرار دهند، نیز بیشتر شده است.

این روش درمانی می‌تواند به صورت مستقل یا همراه با سایر درمان‌ها مانند شیمی‌درمانی برای درمان انواع خاصی از سرطان‌ها، از جمله سرطان پروستات و سرطان پستان، مورد استفاده قرار گیرد.

عملکرد تارگت‌تراپی در درمان سرطان چگونه است؟

سلول‌های مختلفی در بدن ما وجود دارند که بخش‌های متفاوتی از بدن را تشکیل می‌دهند، مانند سلول‌های مغز، سلول‌های خونی، سلول‌های پوست و غیره. هرکدام از این سلول‌ها وظیفه خاصی در بدن دارند. سرطان زمانی ایجاد می‌شود که ژن‌های سلول‌های سالم تغییر یا دچار موتاسیون شوند. ژن‌های هر سلول پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که به عملکرد صحیح آن سلول کمک می‌کنند؛ اگر این ژن‌ها تغییر کنند، پروتئین‌های تولید شده نیز تغییر می‌کنند و موجب رشد سریع و تقسیم مکرر سلولی می‌شوند. سلول‌های تغییر یافته عمر طولانی‌تری نسبت به سلول‌های سالم دارند و با رشد خارج از کنترل خود، منجر به تشکیل تومورهای سرطانی می‌شوند.

برای ایجاد درمانی مانند تارگت‌تراپی، محققان پروتئین‌هایی را شناسایی کرده‌اند که به رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند. این پروتئین‌ها به عنوان "هدف" شناخته می‌شوند. یک پروتئین هدف ایده‌آل باید تنها در سلول‌های سرطانی وجود داشته باشد و در سلول‌های سالم حضور نداشته باشد. پس از شناسایی این پروتئین‌ها، داروهایی تولید می‌شوند که این پروتئین‌ها را هدف قرار می‌دهند.

روش‌های مبارزه تارگت‌تراپی با سلول‌های سرطانی عبارتند از:

کمک به سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سلول‌های سرطانی: یکی از عواملی که به رشد سلول‌های سرطانی کمک می‌کند، توانایی این سلول‌ها در پنهان شدن از سیستم ایمنی بدن است. برخی از انواع درمان هدفمند با شناسایی این سلول‌ها توسط سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند، در حالی که دیگر انواع این درمان‌ها توانایی سیستم ایمنی را برای مقابله با سلول‌های سرطانی افزایش می‌دهند.

متوقف کردن رشد سلول‌های سرطانی با اختلال در سیستم پیام‌رسانی داخلی سلول: سلول‌های سالم بدن معمولاً تنها زمانی تقسیم می‌شوند که سیگنال‌های خاصی برای تولید سلول‌های جدید دریافت کنند. این سیگنال‌ها به پروتئین‌های روی سطح سلول می‌رسند و باعث تقسیم سلولی می‌شوند. این فرآیند به تشکیل سلول‌های جدید در مواقع نیاز کمک می‌کند. اما در برخی از سلول‌های سرطانی، تغییراتی در پروتئین‌های سطح سلول رخ می‌دهد که باعث می‌شود تقسیم سلولی حتی بدون دریافت پیام‌های مورد نیاز همچنان انجام شود. برخی از درمان‌های هدفمند با اختلال در عملکرد این پروتئین‌ها از تقسیم سلول‌های سرطانی جلوگیری کرده و روند رشد غیرطبیعی آن‌ها را کاهش می‌دهند.

متوقف کردن پیام‌های کمک‌کننده به شکل‌گیری عروق خونی: برای رشد تومورهای سرطانی، نیاز به عروق خونی است، به همین دلیل پیام‌هایی برای ایجاد عروق جدید ارسال می‌کنند. برخی داروهای تارگت‌تراپی، که به آن‌ها مهارکننده تشکیل عروق گفته می‌شود، از تشکیل این عروق جلوگیری کرده و از رشد تومور ممانعت می‌کنند. بدون عروق خونی، تومورها نمی‌توانند به رشد ادامه دهند و حتی عروق قبلی از بین می‌روند و تومور کوچک می‌شود.

هدایت مواد از بین‌برنده سلول‌های سرطانی به تومورها: برخی از داروهای تارگت‌تراپی با داروهای شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی ترکیب می‌شوند. زمانی که این ترکیب به پروتئین‌های هدف روی سطح سلول‌های سرطانی متصل می‌شود، باعث از بین رفتن سلول‌های سرطانی می‌گردد.

از بین بردن سلول‌های سرطانی: سلول‌های سالم بدن زمانی که دیگر نیازی به آن‌ها نباشد یا آسیب ببینند، از بین می‌روند. اما سلول‌های سرطانی قادرند از این فرآیند طبیعی مرگ سلولی فرار کنند. درمان هدفمند باعث می‌شود سلول‌های سرطانی مانند سایر سلول‌های بدن از طریق فرآیند مرگ سلولی از بین بروند.

محروم کردن سلول‌های سرطانی از هورمون‌هایی که به رشد آن‌ها کمک می‌کنند: برخی از سرطان‌های پستان و پروستات برای رشد به هورمون‌های خاصی نیاز دارند. هورمون‌درمانی، که یکی از انواع درمان هدفمند است، می‌تواند به دو روش از رشد سلول‌های سرطانی جلوگیری کند؛ برخی درمان‌های هورمونی تولید هورمون‌های خاص را در بدن متوقف می‌کنند و برخی دیگر از تأثیر هورمون‌ها بر سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کنند.

قبل از آغاز تارگت‌تراپی، پزشک معالج سلول‌های سرطانی را از نظر ژن، پروتئین‌ها و سایر عوامل مرتبط از طریق آزمایش مورد بررسی قرار داده و مناسب‌ترین درمان را انتخاب می‌کند.

درمان هدفمند چگونه انجام می شود؟

تارگت‌تراپی انواع مختلفی دارد که در اینجا به دو نوع از رایج‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:

آنتی‌بادی‌های مونوکلونال: داروهایی که به عنوان آنتی‌بادی مونوکلونال شناخته می‌شوند، هدف خاصی را در اطراف سلول‌های سرطانی شناسایی کرده و به درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی کمک می‌کنند تا دسترسی به سلول‌های سرطانی آسان‌تر شود.

داروهای کوچک مولکول: این داروها فرآیند رشد و گسترش سلول‌های سرطانی را متوقف می‌کنند.

چه افرادی به درمان هدفمند احتیاج دارند؟

اولین قدم در انتخاب درمان هدفمند، آزمایش سلول‌های سرطانی است که به آن سنجش بیومارکرها گفته می‌شود. برای انجام این کار، پزشک معالج از سلول‌های سرطانی نمونه‌برداری می‌کند. پس از تعیین اینکه بیمار برای تارگت‌تراپی مناسب است، درمان آغاز می‌شود.

بسیاری از سرطان‌ها، از جمله سرطان پستان، سرطان پروستات و لوسمی مزمن، به خوبی به درمان تارگت‌تراپی پاسخ می‌دهند.

آیا درمان های هدفمند می توانند انواع سرطان را درمان کنند؟

پزشکان بیش از 80 روش درمانی هدفمند را برای درمان انواع مختلف سرطان توسعه داده‌اند. علاوه بر این، آن‌ها درمان‌های هدفمندی را طراحی کرده‌اند که به درمان جهش‌های مختلفی می‌پردازد که بخشی از یک نوع خاص سرطان هستند.

قبل از شروع درمان هدفمند، پزشک شما تأیید می‌کند که آیا این درمان برای نوع سرطانی که دارید مناسب است یا خیر. ممکن است پزشک شما نیاز به آزمایش خون یا برخی بافت‌های گرفته شده از بیوپسی داشته باشد. سپس، نمونه‌ها برای شناسایی تغییرات یا جهش‌های ژنی خاص بررسی می‌شوند و پزشک به دنبال اهدافی می‌گردد که احتمالاً به درمان‌های خاص پاسخ خواهند داد.

فواید درمان هدفمند

مزیت اصلی درمان هدفمند این است که می‌تواند سلول‌های سرطانی را بدون آسیب به سلول‌های سالم از بین ببرد. همچنین می‌تواند از رشد بیشتر سلول‌های سرطانی جلوگیری کند. این نوع درمان برای بیماری‌های متاستاتیک با تغییرات مولکولی و ژنتیکی خاص، به‌طور همزمان با شیمی‌درمانی یا به‌تنهایی تجویز می‌شود.

عوارض جانبی درمان هدفمند

ممکن است در طول درمان عوارض جانبی تجربه کنید. این عوارض از فردی به فرد دیگر و بسته به داروی مورد استفاده متفاوت است. بیشتر عوارض جانبی این درمان چند ماه پس از اتمام آن از بین می‌روند.

عوارض جانبی احتمالی عبارتند از:

• اسهال
• افزایش آنزیم‌های کبدی: زمانی که کبد بیش از حد آنزیم تولید می‌کند، که ممکن است به کبد آسیب برساند.
• سمیت قلبی: آسیب به عضله قلب
• خشکی پوست
• حساسیت شدید به اشعه ماوراء بنفش (UV) یا حساسیت به نور
• فشار خون بالا
• ریزش مو
• تغییرات در ناخن‌ها
• مشکلات در بهبود زخم‌ها و لخته شدن خون
• بثورات پوستی
• بیماری فیبروز ریوی: باعث ایجاد زخم و التهاب در بافت بینابینی ریه‌ها می‌شود.
• تغییرات در ریتم قلب
• تغییرات عصبی

نتیجه گیری

در نهایت، درمان هدفمند برای سرطان یکی از پیشرفته‌ترین و مؤثرترین روش‌ها در مبارزه با این بیماری است. این درمان به طور خاص سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد و باعث کاهش آسیب به سلول‌های سالم می‌شود. با توجه به مزایای آن، مانند توانایی جلوگیری از رشد تومورها و کاهش عوارض جانبی نسبت به روش‌های سنتی، درمان هدفمند به یکی از گزینه‌های مهم در درمان سرطان تبدیل شده است. البته انتخاب این درمان باید تحت نظر پزشک متخصص و بر اساس ویژگی‌های ژنتیکی و مولکولی هر بیمار انجام گیرد تا بهترین نتایج حاصل شود.