در سال های اخیر، داروهای جدیدی تولید شده است که بخش های خاصی از سلول های سرطانی را هدف قرار می دهد. استفاده از این داروها جهت درمان سرطان، درمان هدفمند نامیده می شود. داروهای هدفمند عملکردی متفاوت با داروهای شیمی درمانی استاندارد دارند. در بعضی شرایط می توان آنها را به جای شیمی درمانی یا همراه با آن استفاده کرد و دارای عوارض جانبی متفاوتی با شیمی درمانی می باشند. درمان هدفمند برای درمان سرطان خون در کودکان، یک روش درمانی موثر محسوب می شود که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. 

همانطور که می دانید، سرطان خون در کودکان متداول ترین نوع سرطان در این گروه سنی است که با سرطان گلبول های سفید خون مرتبط می باشد. گلبول های سفید خون غیرطبیعی در مغز استخوان تشکیل می شوند. آنها به سرعت از طریق جریان خون عبور می کنند و سلول های سالم را از بین می برند. این امر احتمال عفونت و سایر مشکلات بدن را افزایش می دهد. همانطور که برای کودک مبتلا به سرطان سخت است، خوب است بدانید که اکثر کودکان و نوجوانان مبتلا به سرطان خون در دوران کودکی می توانند با موفقیت درمان شوند. پیش از این در مورد تأثیر شیمی درمانی در درمان سرطان کودکان مطلبی را ارائه دادیم. اینکه درمان هدفمند چگونه می تواند در درمان سرطان خون کودکان موثر واقع شود، موضوعی است که در این مطلب به آن پرداخته ایم.

داروهای درمان هدفمند برای درمان سرطان خون در کودکان

بازدارنده های BCR-ABL برای CML (و برخی موارد ALL)

تقریباً همه کودکان مبتلا به سرطان خون میلوئیدی مزمن (CML) دارای یک کروموزوم غیرطبیعی در سلول های سرطان خون خود هستند که به عنوان کروموزوم فیلادلفیا شناخته می شود. این کروموزوم ها دارای جهش ژنی خاصی تحت عنوان BCR-ABL هستند و به رشد سلول های لوسمی کمک می کنند.

داروهای هدفمند معروف به مهارکننده های تیروزین کیناز (TKI) مانند ایماتینیب (Gleevec)، داساتینیب (Sprycel) و نیلوتینیب (Tasigna) به سلول هایی حمله می کنند که جهش ژن BCR-ABL دارند. این داروها در کنترل سرطان خون برای مدت طولانی در اکثر کودکان بسیار موثر هستند، اگرچه هنوز مشخص نیست که این داروها می توانند به بهبود CML کمک کنند. این داروها روزانه به صورت قرص مصرف می شوند.

تعداد کمی از کودکان مبتلا به لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL) نیز کروموزوم فیلادلفیا را در سلول های سرطان خون خود دارند. مطالعات نشان داده است که وقتی یکی از این داروهای هدفمند همراه با شیمی درمانی تجویز می شود نتیجه آنها بهتر می شود.

عوارض جانبی احتمالی این داروی درمان هدفمند برای درمان سرطان خون در کودکان شامل اسهال، حالت تهوع، درد عضلانی، خستگی و بثورات پوستی است. این عوارض جانبی به طور کلی خفیف هستند. یک عارضه جانبی متداول تورم در اطراف چشم یا دست یا پا است که ممکن است در اثر تاثیر داروها بر قلب ایجاد شود. از دیگر عوارض جانبی احتمالی می توان به کاهش تعداد گلبول های قرمز خون و پلاکت در زمان شروع درمان اشاره کرد. این داروها همچنین ممکن است رشد کودک را کاهش دهند، به خصوص اگر قبل از بلوغ استفاده شود.

جمتوزوماب اوزوگامیسین (Mylotarg) برای AML

این روش درمانی هدفمند، آنتی بادی مونوکلونال (پروتئین ایمنی ساخته دست بشر) است که با داروی شیمی درمانی ارتباط دارد. آنتی بادی مانند یک سیگنال خانگی عمل می کند، داروی شیمی را به سلول های لوسمی می رساند، وارد سلول ها می شود و هنگامی که آنها می خواهند به سلول های جدید تقسیم شوند، آنها را از بین می برد. از این دارو می توان برای درمان برخی از کودکان مبتلا به سرطان خون حاد میلوئیدی (AML) در وضعیت های مختلف استفاده کرد:

• می تواند به عنوان بخشی از درمان اولیه AML، همراه با شیمی مورد استفاده قرار گیرد.
• در صورت بازگشت لوسمی یا عدم پاسخگویی به درمان، می توان آن را تجویز کرد.

این دارو به صورت تزریق داخل وریدی (IV) تجویز می شود. هنگامی که به عنوان بخشی از اولین درمان استفاده می شود، این دارو معمولاً یک بار در مرحله القا و یک بار در هنگام ادغام (تشدید) به بیمار داده می شود. هنگامی که برای درمان AML استفاده می شود که بیماری دوباره بازگشته است یا هنوز در حال رشد است. به طور معمول، برای 3 دوز تجویز می شود و 3 روز بین هر دوز فاصله است.

شایع ترین عوارض جانبی شامل تب، حالت تهوع و استفراغ، سطح پایین سلول های خونی (با افزایش خطر عفونت، خونریزی و خستگی)، تورم و زخم های دهان، یبوست، بثورات و سردرد است.

عوارض جانبی کمتر شایع اما جدی تر می تواند شامل موارد زیر باشد:

• آسیب شدید کبدی، از جمله بیماری انسداد وریدی (انسداد رگ ها در کبد)
• واکنش های حین تزریق (شبیه واکنش آلرژیک). به احتمال زیاد قبل از هر بار تزریق داروهایی به کودک شما داده می شود تا از این امر جلوگیری کند.
• عفونت های جدی یا تهدید کننده زندگی، به ویژه در افرادی که قبلاً پیوند سلول های بنیادی انجام داده اند.
• تغییرات در ریتم قلب

اکنون بسیاری از داروهای هدفمند دیگر برای درمان AML در بزرگسالان استفاده می شود و برخی از این داروها اکنون در آزمایشات بالینی برای استفاده در کودکان نیز مورد آزمایش قرار می گیرند.

Differentiation agents برای APL

لوسمی پرومیلوسیتی حاد (APL) از برخی جهات مهم با سایر زیرگروه های AML متفاوت است. سلول های لوسمی موجود در APL که بلاست نامیده می شوند، دارای تغییرات ژنی خاصی هستند که بلوغ آنها را به سلول های سفید خون متوقف می کند. داروهایی که Differentiation agents نامیده می شوند می توانند به بلوغ بلاست ها و تبدیل شدن آنها به سلول های سفید خون طبیعی کمک کنند. از دو نوع این داروها می توان برای درمان APL استفاده کرد:

• اسید تمام ترانس رتینوئیک (ATRA، ترتینوئین)
• تری اکسید آرسنیک (ATO)

ATRA نوعی ویتامین A است که به طور معمول بخشی از درمان اولیه APL است. این دارو همراه با شیمی یا همراه با ATO داده می شود. همچنین می تواند در مراحل بعدی درمان استفاده شود. عوارض جانبی ATRA می تواند شامل موارد زیر باشد:

• سردرد
• تب
• خشکی پوست و دهان
• بثورات پوستی
• پاهای متورم
• زخم در دهان یا گلو
• خارش
• سوزش چشم ها

همچنین می تواند سطح چربی خون (مانند کلسترول و تری گلیسیرید) را افزایش دهد. اغلب نتایج آزمایش کبد خون غیرطبیعی می شود. این عوارض اغلب با قطع دارو از بین می روند.

تری اکسید آرسنیک (ATO) می تواند به روشی مشابه ATRA در بیماران مبتلا به APL عمل کند. می تواند با ATRA در درمان اولیه APL تجویز شود، اما همچنین در درمان APL که پس از درمان با ATRA به علاوه شیمی درمانی برمی گردد نیز مفید است. بیشتر عوارض جانبی ATO خفیف است و می تواند شامل موارد زیر باشد:

• احساس خستگی
• حالت تهوع
• استفراغ
• اسهال
• شکم درد
• آسیب عصبی (نوروپاتی)، منجر به بی حسی و گزگز شدن دست و پا می شود

ATO همچنین می تواند در ریتم قلب مشکلاتی ایجاد کند که گاهی اوقات می تواند جدی باشد.

هر دوی این داروهای درمان هدفمند برای درمان سرطان خون در کودکان می توانند یک عارضه جانبی جدی ایجاد کنند که به عنوان سندرم تمایز شناخته می شود (که قبلاً سندرم رتینوئیک اسید نامیده می شد). این اتفاق زمانی رخ می دهد که سلول های سرطان خون، مواد شیمیایی خاصی را در خون آزاد می کنند. این بیماری اغلب در طی دو هفته اول درمان و در بیمارانی که تعداد گلبول های سفید خون بالا دارند دیده می شود.

علائم می تواند شامل تب، مشکلات تنفسی به دلیل تجمع مایعات در ریه ها و اطراف قلب، فشار خون پایین، آسیب کلیه و تجمع مایع شدید در سایر نقاط بدن باشد. در حالی که سندرم تمایز می تواند جدی باشد، اما اغلب می توان با قطع دارو برای مدتی و دادن استروئیدی مانند دگزامتازون، آن را درمان کرد.

جمع بندی

سرطان خون در کودکان یکی از انواع شایع سرطان می باشد، اما آنچه مهم و امیدبخش است، احتمال بالای اثربخشی درمان در سنین کودکی است. پیش از این اشاره کردیم که شیمی درمانی رایج ترین درمان سرطان خون در کودکان می باشد. درمان هدفمند نیز نوع دیگری از درمان سرطان است که می تواند همراه با شیمی درمانی یا جدای از آن برای درمان سرطان خون در کودکان مورد استفاده قرار گیرد. شما می توانید با مراجعه به انستیتو کانسر پردیس شیراز، در راستای درمان کودک خود اقدام نمایید. به این امید که با پیگیری هر چه سریع تر اقدامات درمانی لازم، احتمال موفقیت درمان را هر چه بیشتر بالا ببرید.