همانطور که از نام درمان هدفمند پیداست، داروهای این روش درمانی برای حمله کردن به اهداف خاصی مانند گیرنده ها یا پروتئین های سلول های سرطانی طراحی شده اند. هدف از درمان هدفمند این است که رشد تومور کند شده و یا متوقف شود. این کار از طریق حمله به مشخصه های ژنتیکی سلول که منجر به رشد و تقسیم آن می شوند، انجام می شود. همچنین، این داروها ممکن است به درمان های دیگر سرطان مانند شیمی درمانی کمک کنند.

در حالی که شیمی درمانی سلول هایی را که در حال رشد سریع در سرتاسر بدن هستند، هدف قرار می دهد، ممکن است برخی از سلول های غیر سرطانی را نیز تحت تأثیر قرار دهد. اما درمان هدفمند، به عنوان یکی از روش های درمان سرطان، به طور مستقیم مشخصه های خاصی از سلول های سرطانی را تحت تأثیر قرار خواهد که از طریق آزمایش های پیشرفته ژنومیک یا دیگر تست های آزمایشگاهی یا فرآیندهای تشخیصی شناسایی شده اند. در ادامه، به مباحث زیر خواهیم پرداخت:

• انواع درمان هدفمند
• چگونگی انجام درمان هدفمند
• چگونه درمان هدفمند با سرطان مقابله می کند؟
• عوارض جانبی درمان هدفمند
• اقدامات قبل و بعد از درمان هدفمند

آنتی بادی های مونوکلونال Monoclonal antibodies

آنتی بادی های مونوکلونال نوعی استراتژی درمانی هستند که از مولکول های مهندسی شده برای حمله به ویژگی های خاص موجود در سلول های سرطانی استفاده می کنند. از آنتی بادی مونوکلونال ممکن است به تنهایی برای از بین بردن سلول های سرطانی یا به عنوان حامل سایر مواد برای اهداف درمانی یا تشخیصی استفاده شود. به عنوان مثال، مواد مربوط به شیمی درمانی یا مواد رادیواکتیو را می توان به آنتی بادی های مونوکلونال متصل کرد تا آنها را مستقیماً به سلول های سرطانی برسانند. برخی از انواع خاص تر درمان هدفمند شامل داروهای مولکولی کوچک و ایمونوتراپی ممکن است در این گروه قرار بگیرند.

داروهای مولکولی کوچک Small-molecule drugs

این داروها مولکولهایی را هدف قرار می دهند که دارای وزن مولکولی کمی هستند و به دلیل اندازه، بهتر می توانند به سلول ها نفوذ کرده و هدف مورد نظر خود را پیدا کنند. برخی از مهارکننده های EGFR، مهار کننده های آنژیوژنز و القاکننده های آپوپتوز نمونه هایی از داروهای با مولکول کوچک هستند.

ایمونوتراپی Immunotherapy

ایمونوتراپی مجموعه وسیعی از درمان ها است که جهت بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن برای تشخیص بهتر و حمله به سلول های سرطانی طراحی شده است. برخی از درمان های ایمونوتراپی به منظور هدف قرار دادن ارتباط بین گیرنده های خاص روی سلول های سرطانی یا سلول های ایمنی طراحی شده اند. داروهای مهار کننده چک پوینت نوعی از ایمونوتراپی هستند.

هورمون درمانی Hormon Therapy

برخی از سرطان ها برای رشد به هورمون نیاز دارند. روش های درمانی هورمونی به منظور هدف قرار دادن هورمونی خاص، غالباً استروژن و کاهش مقدار این هورمون در بدن، کاهش تولید هورمون های جدید یا جلوگیری از تغذیه سلول های سرطانی طراحی شده اند.

داروهای درمان هدفمند ممکن است به طرق زیر تجویز شوند:

• به صورت قرص، کپسول یا شربت که معمولاً در خانه مصرف می شود.
• از طریق سوزن سرنگ به داخل ورید، عضله یا زیر پوست تزریق می شود.
• تزریق داخل ورید به صورت قطره ای که ممکن است چندین ساعت طول بکشد.

بیمارانی که ممکن است به تزریق یا تزریق مکرر نیاز داشته باشند، ممکن است یک کانتر دریافت کنند تا داروها با کارایی بیشتر و درد کمتر تجویز شوند. چگونگی تجویز داروهای درمان هدفمند به عوامل مختلفی بستگی دارد و همچنین ممکن است به نوع داروی تجویز شده نیز بستگی داشته باشد. برای مثال:

• داروهای با مولکول کوچک معمولاً به صورت قرص یا کپسول تجویز می شوند.
• آنتی بادی های مونوکلونال معمولاً از طریق تزریق تجویز می شوند.
• داروهای ایمونوتراپی معمولاً تزریق می شوند.

داروهای درمان هدفمند قدرتمند هستند و ممکن است حتی در پرستار یا اعضای خانواده که با آنها در تماس هستید، عوارض جانبی ایجاد کنند. اگر درمان هدفمند را در خانه دریافت می کنید، آگاهی خود را در مورد شرایط مربوط به آن بالا ببرید. ممکن است هزینه برخی از داروهایی که در خانه مصرف می شوند، از مشابه آنها که تزریق می شود، بیشتر باشد. داروهای درمان هدفمند ممکن است در ترکیب با سایر درمان های سرطان مانند جراحی، شیمی درمانی یا پرتودرمانی تجویز شوند.

به سیستم ایمنی بدن کمک می کنند تا سلول های سرطانی را از بین ببرد. یکی از دلایل رشد سلول های سرطانی این است که می توانند از سیستم ایمنی بدن پنهان شوند. برخی از روش های درمانیهدفمند می توانند سلول های سرطانی را مشخص کنند، بنابراین یافتن و از بین بردن آنها برای سیستم ایمنی راحت تر است. سایر روش های درمان هدفمند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می کنند تا در برابر سرطان بهتر عمل کند.

رشد سلول های سرطانی را متوقف می کنند. سلول های سالم در بدن شما معمولاً تقسیم می شوند تا سلول های جدید تنها وقتی سیگنال های قوی برای این کار دریافت می کنند، ایجاد شوند. این سیگنال ها به پروتئین های سطح سلول متصل می شوند و به سلول ها می گویند تقسیم شوند. این فرآیند به سلول های جدید کمک می کند تنها در صورت نیاز بدن شما به آنها ایجاد شوند. اما برخی از سلول های سرطانی تغییراتی در پروتئین های سطح خود دارند که به آنها می گوید در صورت وجود یا عدم وجود سیگنال ها تقسیم شوند. برخی از روش های درمان هدفمند با تداخل این پروتئین ها مانع تقسیم سلولها می شوند. این روند به کاهش رشد کنترل نشده سرطان کمک می کند.

سیگنال هایی را که به تشکیل عروق خونی کمک می کنند، متوقف می سازند. تومورها برای رشد بیش از اندازه مشخص، نیاز به تشکیل رگ های خونی جدید دارند. در فرآیندی به نام رگ زایی، این رگ های خونی جدید در پاسخ به سیگنال های تومور تشکیل می شوند. برخی از روش های درمان هدفمند به نام بازدارنده های آنژیوژنز به منظور تداخل در این سیگنال ها طراحی شده اند تا از تشکیل منبع خون جلوگیری کنند. بدون منبع خون، تومورها کوچک می مانند. یا اگر توموری از قبل منبع خونی داشته باشد، این روش های درمانی می توانند باعث از بین رفتن رگ های خونی شده  و منجر به کوچک شدن تومور شوند.

مواد کشنده سلول را به سلول های سرطانی تحویل می دهند. برخی از آنتی بادی های مونوکلونال با سموم، داروهای شیمی درمانی و پرتودرمانی ترکیب می شوند. هنگامی که این آنتی بادی های مونوکلونال به اهداف مورد نظر در سطح سلول های سرطانی متصل می شوند، سلول ها مواد کشنده سلول را گرفته و می میرند. سلول هایی که مورد هدف نیستند، صدمه ای نخواهند دید.

منجر به مرگ سلول های سرطانی می شوند. سلول های سالم وقتی آسیب ببینند و دیگر نیازی به آنها نباشد به طور منظم می میرند. اما سلول های سرطانی روش هایی برای جلوگیری از این روند مرگ دارند. برخی از روشهای درمان هدفمند می توانند سلول های سرطانی را از این روند مرگ سلولی عبور دهند.

سرطان های نیازمند به هورمون را گرسنه نگه می دارند. برخی از سرطان ها مانند سرطان پستان و سرطان پروستات برای رشد به هورمون های خاصی نیاز دارند. درمان های هورمونی نوعی درمان هدفمند است که می تواند از دو طریق موثر باشد. برخی از هورمون درمانی ها از ایجاد هورمون های خاص در بدن جلوگیری می کنند. برخی دیگر از تأثیر هورمون ها بر روی سلول های شما، از جمله سلول های سرطانی جلوگیری می نمایند.

• جوش
• خشک شدن پوست
• خارش
• حساسیت به نور
• قرمز شدن پوست
• التهاب نوک انگشت

سایر عوارض جانبی درمان هدفمند عبارتند از:

• خستگی
• مشکلات گوارشی
• فشار خون بالا
• زخم های دهان
• شرایط خودایمنی
• خونریزی

برخی از عوارض جانبی درمان هدفمند ممکن است پس از پایان درمان به سرعت محو شوند. سایر عوارض جانبی ممکن است هفته ها ادامه داشته باشند. در مورد اینکه عوارض جانبی چگونه شما را تحت تأثیر قرار می دهد و کدام یک از عوارض جانبی ممکن است بهبود یابد یا بدتر شود، صحبت کنید.

اگر تصمیم دارید داروهای درمان هدفمند را خودتان در خانه مصرف کنید، در مورد پروتکل های ایمنی برای استفاده از داروها با پزشکتان صحبت کنید. اگر گزینه پیشنهادی شما تزریق است، تیم مراقبت به شما خواهند گفت که چه موقع و به کجا مراجعه کنید و درمان ها چه مدت طول می کشد.

آنچه قبل از درمان هدفمند باید انجام داد

برخی از درمان های هدفمند، به ویژه مهارکننده های چک پوینت، باید از طریق تزریق انجام شوند که ممکن است چندین ساعت طول بکشد. ممکن است مجبور شوید چندین ساعت در بیمارستان یا هر کجا که تزریق را انجام می دهید، بمانید. بنابراین:

لباس راحت بپوشید: از لباس های گشاد استفاده نمایید تا به کاتتر دسترسی داشته باشید. آوردن بالشت یا پتو را در نظر بگیرید.

یک همراه با خود بیاورید: سعی کنید دوست یا یکی از اعضای خانواده را به عنوان همراه با خود ببرید.

وسایل سرگرمی را فراموش نکنید: یک تبلت برای تماشای برنامه یا کتابی برای خواندن به همراه داشته باشید.

یک میان وعده به همراه داشته باشید: مقداری آب یا یک لقمه سبک با خود همراه داشته باشید.

آنچه پس از درمان هدفمند باید انجام دهید

عوارض جانبی را کنترل کنید: اگر نگران ایجاد عوارض جانبی هستید، با تیم پزشکی خود تماس بگیرید.

هیدراته بمانید: هنگام مصرف داروهای درمانی هدفمند حتماً از رژیم غذایی سالم استفاده نمایید و مایعات زیادی بنوشید.

جمع بندی

درمان هدفمند یکی از روش های درمان سرطان است که ممکن است در کنار روش های درمانی دیگر مانند شیمی درمان، رادیوتراپی و ... انجام شود. همانطور که ملاحظه فرمودید، چندین نوع روش مختلف برای درمان هدفمند وجود دارد. چگونگی انجام درمان هدفمند از این جهت که به صورت تزریق یا خوردن دارو یا شربت باشد، بستگی به عوامل مختلفی دارد که در این مطلب، به آنها اشاره نمودیم. شما می توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر، به انستیتو کانسر پردیس شیراز مراجعه نموده و از رهنمودهای پزشکان حاذق این مرکز بهره مند شده و در صورت تشخیص آنها، برای پیگیری این روش درمانی اقدام نمایید.