هورمون درمانی با مسدود کردن توانایی تولید هورمون در بدن و یا تداخل در اثر هورمون ها بر سلول های سرطانی پستان، رشد تومورهای حساس به هورمون را کند یا متوقف می کند. تومورهایی که به هورمون حساس نیستند گیرنده های هورمونی ندارند و به هورمون درمانی پاسخ نمی دهند. برای تعیین اینکه سلول های سرطانی پستان گیرنده های هورمونی دارند یا خیر پزشکان نمونه هایی از بافت تومور را که با جراحی خارج شده اند آزمایش می کنند.

اگر سلول های تومور حاوی گیرنده های استروژن باشد به سرطان گیرنده استروژن مثبت (ER مثبت) یا حساس به استروژن یا پاسخگو به استروژن گفته می شود. به همین ترتیب اگر سلول های تومور حاوی گیرنده های پروژسترون باشند به سرطان گیرنده پروژسترون مثبت (PR یا PgR مثبت) گفته می شود. تقریباً 80٪ سرطانهای پستان ER مثبت هستند. به تومورهای پستانی که حاوی گیرنده های استروژن و یا پروژسترون هستند گیرنده های هورمونی مثبت (HR مثبت) گفته می شود. پیرو روش های نوین درمان سرطان سینه در ادامه به بررسی نقش هرمون درمانی در درمان سرطان سینه می پردازیم.

• هورمون چیست؟

• چه نوع هورمون درمانی برای سرطان پستان استفاده می شود؟

• چگونه هورمون درمانی برای درمان سرطان پستان استفاده می شود؟

• آیا می توان از هورمون درمانی برای جلوگیری از سرطان سینه استفاده کرد؟

• عوارض جانبی هورمون درمانی برای درمان سرطان سینه  

هورمون چیست؟

هورمون ها پروتئین هایی هستند که به عنوان پیام رسان های شیمیایی در بدن عمل می کنند. آنها بر عملکرد سلول ها و بافت ها در مکان های مختلف بدن تأثیر می گذارند و اغلب از طریق جریان خون به اهداف خود می رسند. هورمون های استروژن و پروژسترون توسط تخمدان ها و برخی از بافت های دیگر از جمله چربی و پوست تولید می شود. استروژن باعث رشد و نگهداری خصوصیات جنسی زن و رشد استخوان های دراز می شود و پروژسترون در چرخه قاعدگی و بارداری نقش دارد.

استروژن و پروژسترون همچنین باعث رشد برخی سرطان های پستان می شوند که به آنها سرطان های پستان حساس به هورمون (یا وابسته به هورمون) گفته می شود. سلول های سرطانی پستان حساس به هورمون حاوی پروتئین هایی به نام گیرنده های هورمونی هستند که با اتصال هورمون ها به آنها فعال می شوند. گیرنده های فعال شده باعث تغییر در بیان ژن های خاص می شوند که می توانند رشد سلول را تحریک کنند.

نقش هورمون درمانی در درمان سرطان پروستات

چه نوع هورمون درمانی برای سرطان پستان استفاده می شود؟

چندین راهکار برای درمان سرطان پستان حساس به هورمون استفاده می شود: 

جلوگیری از عملکرد تخمدان

از آنجا که تخمدان ها منبع اصلی استروژن در زنان یائسه هستند می توان با برداشتن یا سرکوب عملکرد تخمدان سطح استروژن در زنان را کاهش داد. انسداد عملکرد تخمدان یا برداشتن تخمدان را می توان در طی یک عمل جراحی یا با اشعه انجام داد. این نوع درمان، برای تخمدان معمولاً دائمی است. در روش دیگر عملکرد تخمدان را می توان به طور موقت با درمان با داروهایی به نام آگونیست های آزاد کننده هورمون گنادوتروپین (GnRH) که به عنوان آگونیست های هورمون آزاد کننده هورمون لوتئین ساز (LH-RH) نیز شناخته می شوند سرکوب کرد. این داروها با سیگنال های غده هیپوفیز که تخمدان ها را برای تولید استروژن تحریک می کنند تداخل می کنند.

جلوگیری از تولید استروژن

از داروهای بازدارنده به نام آروماتاز برای جلوگیری از فعالیت آنزیمی استفاده می شود که بدن از آن برای ساخت استروژن در تخمدان ها و سایر بافت ها استفاده می کند. بازدارنده های آروماتاز در درجه اول در زنان یائسه مورد استفاده قرار می گیرند زیرا تخمدان در زنان قبل از یائسگی مقدار زیادی آروماتاز تولید می کند. اگرچه این داروها در زنان یائسه در صورت استفاده، همراه با دارویی که عملکرد تخمدان را سرکوب می کند قابل استفاده هستند.

جلوگیری از اثرات استروژن

چندین نوع دارو با عملکرد استروژن در تحریک رشد سلول های سرطانی پستان تداخل دارند:

تعدیل کننده های گیرنده استروژن انتخابی (SERM): به گیرنده های استروژن متصل می شود و مانع از اتصال استروژن به این گیرنده ها می شود. نمونه هایی از SERM های مورد تأیید FDA برای درمان سرطان پستان، تاموکسیفن (Nolvadex) و تورمیفن (Fareston) است. از تاموکسیفن بیش از 30 سال برای درمان سرطان پستان گیرنده مثبت هورمون استفاده می شود. SERM ها می توانند در برخی از بافت ها به عنوان آنتاگونیست استروژن و در بافت های دیگر به عنوان آگونیست استروژن رفتار کنند. به عنوان مثال، تاموکسیفن جلوی اثرات استروژن در بافت پستان را می گیرد اما مانند استروژن در رحم و استخوان عمل می کند.

سایر داروهای ضد استروژن: فولوسترانت (Faslodex) به طریقی متفاوت برای جلوگیری از اثرات استروژن عمل می کنند. مانند SERM ها فولوسترانت به گیرنده استروژن متصل می شود و به عنوان یک آنتاگونیست استروژن عمل می کند. با این حال برخلاف SERM ها فولوسترانت هیچ اثر آگونیست استروژن ندارد. این یک آنتی استروژن خالص است. علاوه بر این، هنگامی که فولوسترانت به گیرنده استروژن متصل می شود گیرنده برای تخریب هدف قرار می گیرد.

چگونه هورمون درمانی برای درمان سرطان پستان استفاده می شود؟

با توجه به انواع سرطان سینه هورمون درمانی برای درمان سرطان پستان حساس به هورمون با سه روش اصلی مورد استفاده قرار می گیرد:

درمان کمکی برای سرطان پستان در مراحل اولیه

تحقیقات نشان داده است زنانی که حداقل 5 سال درمان کمکی با تاموکسیفن پس از جراحی برای مراحل اولیه سرطان پستان ER مثبت دارند، خطرهای عود سرطان پستان، از جمله سرطان پستان جدید در سینه دیگر و مرگ در 15 سالگی کاهش می دهند. تاموکسیفن توسط FDA برای درمان هورمون کمکی زنان قبل از یائسگی و یائسگی (و مردان) مبتلا به ER مثبت در مراحل اولیه سرطان پستان تأیید شده است و مهار کننده های آروماتاز آناستروزول و لتروزول برای این استفاده در زنان یائسه تایید شده است. سومین بازدارنده آروماتاز​​، اگزمستان، برای درمان کمکی سرطان پستان در مراحل اولیه در زنان یائسه که قبلا تاموکسیفن دریافت کرده اند، تأیید شده است.

درمان سرطان پستان پیشرفته یا متاستاتیک

انواع مختلفی از هورمون درمانی برای درمان سرطان پستان متاستاتیک یا حساس به هورمون مکرر تأیید شده است. دو SERM برای درمان سرطان پستان متاستاتیک، تاموکسیفن و تورمیفن تأیید شده است. فولوستران ضد استروژن برای زنان یائسه با سرطان پستان متاستاتیک ER مثبت که پس از درمان با سایر آنتی استروژن ها گسترش یافته، تأیید شده است. همچنین ممکن است در زنان یائسه که سقط تخمدان داشته اند نیز استفاده شود.

یک روش درمانی هدفمند دیگر palbociclib می باشد که در ترکیب با لتروزول به عنوان درمان اولیه برای درمان سرطان پستان گیرنده هورمون مثبت، HER2 منفی در زنان یائسه استفاده می شود. Palbociclib دو کیناز وابسته به سیکلین (CDK4 و CDK6) را مهار می کند که به نظر می رسد رشد سلول های سرطانی پستان گیرنده هورمون را تقویت می کنند. 

درمان جدید از سرطان پستان

 استفاده از هورمون درمانی برای درمان سرطان پستان قبل از جراحی (neoadjuvant therapy) در آزمایشات بالینی مورد بررسی قرار گرفته است. هدف از درمان نئوادجوانت کاهش اندازه تومور پستان برای اجازه جراحی با حفظ پستان است. داده های حاصل از آزمایش ها نشان داده است که هورمون درمانی نئوادجوانت به ویژه با مهارکننده های آروماتاز می تواند در کاهش اندازه تومورهای پستان در زنان یائسه موثر باشد.

آیا می توان از هورمون درمانی برای جلوگیری از سرطان سینه استفاده کرد؟

در آزمایشات بالینی، آزمایش شده است که آیا می توان از هورمون درمانی برای جلوگیری از سرطان پستان در زنانی که در معرض خطر بیشتری ابتلا به این بیماری هستند استفاده کرد؟ بله. بیشتر سرطان های پستان از نظر ER مثبت هستند. یک آزمایش بالینی بزرگ تحت حمایت NCI به نام آزمایش پیشگیری از سرطان پستان نشان داد که تاموکسیفن که به مدت 5 سال مصرف می شود در زنان یائسه که در معرض خطر بیشتری قرار دارند، خطر ابتلا به سرطان پستان مهاجم را حدود 50 درصد کاهش می دهد.

عوارض جانبی هورمون درمانی برای درمان سرطان سینه

عوارض جانبی کمتر رایج اما جدی داروهای هورمون درمانی در زیر ذکر شده است:

تاموکسیفن

• خطر لخته شدن خون به ویژه در ریه ها و پاها

• سکته مغزی

• آب مروارید

• سرطان آندومتر و رحم

• از دست دادن استخوان در زنان یائسه

• نوسانات خلقی ، افسردگی و از دست دادن میل جنسی

• در مردان: سردرد ، حالت تهوع ، استفراغ ، بثورات پوستی ، ناتوانی جنسی و کاهش علاقه جنسی

رالوکسیفن

• خطر لخته شدن خون به ویژه در ریه ها و پاها

• سکته مغزی در زیر گروه های خاص

سرکوب تخمدان

• خطر از دست دادن استخوان ها

• نوسانات خلقی مانند افسردگی و از دست دادن میل جنسی

بازدارنده های آروماتاز

• خطر حمله قلبی، آنژین، نارسایی قلبی و هایپرکلسترولمی

• از دست دادن استخوان

• درد مفصل

• تغییرات خلقی و افسردگی

جمع بندی

باتوجه به مطالب بالا دریافتیم هورمون درمانی علاوه بر شیمی درمانی و رادیو تراپی یکی دیگر از روش های پیشگیری یا درمان سرطان سینه است. هورمون درمانی می تواند به تنهایی یا همراه با دیگر درمان ها به کار برده شود. انستیتو کانسر پردیس با تجهیزات به روز و پیشرفته و کادری مجرب در راستای تشخیص و درمان سرطان پستان در خدمت بیماران عزیز می باشد.