عوامل خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ فاکتور هایی هستند که احتمال ابتلا به این سرطان را افزایش می دهد. سرطان های مختلف عوامل خطر متفاوتی دارند. بعضی از این عوامل خطر مثل سیگار کشیدن را می توان تغییر داد اما بعضی دیگر مانند سن افراد قابل تغییر نیستند. همچنین باید به این نکته توجه کنیم که داشتن این عوامل خطر در زندگی روزمره الزاما به این معنی نیست که حتما مبتلا به بیماری می شویم چه بسا کسانی به این بیماری مبتلا شدند که این عوامل خطر را در سبک زندگی نداشتند. محققان عوامل خطری یافتند که می تواند خطر ابتلا به پولیپ روده بزرگ یا همان سرطان روده بزرگ را افزایش دهد.

• عوامل خطر سرطان روده بزرگ که قابل تغییر هستند
• عوامل خطر سرطان روده بزرگ که قابل تغییر نیستند
• عواملی که اثرات نامشخصی در خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ دارند

بسیاری از عوامل مرتبط با سبک زندگی با سرطان روده بزرگ ارتباط دارند. در حقیقت، ارتباط بین رژیم غذایی، وزن و ورزش از قوی ترین عوامل برای هر نوع سرطان است.

اضافه وزن یا چاقی

اگر دارای اضافه وزن (شدید) هستید یا جزو افراد چاق محسوب می شوید خطر ابتلا و مرگ در اثر سرطان روده بزرگ در شما افزایش می یابد. اضافه وزن خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ و راست روده را میان مردان و زنان افزایش می دهد. اما مطالعات نشان می دهد که خطر مبتلا شدن میان مردان بیشتر است. رسیدن به یک وزن مناسب ممکن است به شما در کاهش دادن خطر ابتلا کمک کند.

کم تحرکی

اگر فعالیت بدنی ندارید شانس ابتلا به سرطان در شما افزایش می یابد. فعالیت بدنی متوسط یا شدید می تواند در کاهش خطر ابتلا موثر باشد.

انواع خاصی از رژیم غذایی

نقش تغذیه در سرطان روده بزرگ و پیشگیری از آن موضوعی انکارناپذیر است. رژیم غذایی شامل مقدار زیادی گوشت قرمز (مثل گوشت گاو، بره یا جگر) و محصولات گوشتی فرآوری شده (مثل هات داگ یا ژامبون) می تواند در افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ موثر باشند. پختن گوشت در دمای بالا (مثل سرخ یا گریل کردن) باعث تولید مواد شیمیایی در گوشت می شود که افزاینده ی خطر ابتلا است البته هنوز مشخص نیست که به چه میزان می تواند تاثیر گذار باشد. همچنین کم بود ویتامین D در خون نیز از دیگر عواملی است که می توان به آن اشاره کرد. دنبال کردن یک رژیم غذایی که شامل مقدار مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل است و همچنین کم کردن یا اجناب از مصرف نوشیدنی های شیرین و گوشت قرمز یا فراوری شده باعث کاهش خطر ابتلا خواهد شد.

سیگار کشیدن

کسانی که برای مدت زیادی است که سیگار تنباکویی می کشند بیشتر از کسانی که سیگاری نیستند در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ و مرگ هستند. سیگار کشیدن یکی از قوی ترین عوامل سرطان ریه است اما فقط متعلق به آن نیست و به همه نوع سرطان مرتبط است.

مصرف الکل 

سرطان روده بزرگ مرتبط با مصرف کم یا زیاد الکل است. مصرف الکل به میزان متوسط یا حتی کم می تواند خطر ساز باشد و بهتر این است از خوردن آن اجتناب کنید.

افزایش سن

خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ با افزایش سن زیاد می شود. البته به این معنی نیست که در سن کم امکان ابتلا شدن به سرطان وجود ندارد اما بعد از سن 50 سالگی امکان آن افزایش می یابد. امروزه سرطان روده بزرگ در میان افراد زیر 50 ساله ها نیز در حال افزایش است و دلیل آن هنوز معلوم نیست.

سابقه شخصی ابتلا به پولیپ یا سرطان روده بزرگ

اگر دارای سابقه شخصی ابتلا به سرطان روده بزرگ هستید ریسک ابتلا شدن دوباره به آن در شما وجود دارد. این امر در خصوص بزرگ بودن پولیپ ها، تعداد زیادی غده سرطانی یا حتی مشاهده سلول های غیرطبیعی نیز صادق است. اگر شما جزو افرادی هستید که سرطان روده بزرگ داشته اید، حتی اگر به طور کامل برداشته شده، احتمال ابتلا به سرطان های جدید در سایر قسمت های روده بزرگ و راست روده وجود دارد. اگر در سن پایین مبتلا به سرطان روده بزرگ بودید، احتمال وقوع این امر بیشتر است.

سابقه شخصی ابتلا به بیماری التهاب روده

اگر به بیماری التهاب روده (IBD) ، از جمله کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون مبتلا هستید خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ افزایش می یابد. IBD حالتی است که در آن روده بزرگ برای مدت طولانی دارای التهاب است. افرادی که سالها مبتلا به IBD بودند به خصوص اگر درمان نشده باشند اغلب دچار دیسپلازی می شوند. دیسپلازی اصطلاحی است که برای سلول های غیر طبیعی دیواره روده بزرگ یا راست روده به کار برده میشود که سرطانی نیستند اما به مرور زمان به سلول های سرطانی تبدیل می شوند. اگر در حال حاضر مبتلا به IBD هستید لازم است که در سنین جوانی غربالگری سرطان روده را آغاز کنید و آن را مرتب انجام دهید. البته توجه کنید که بیماری التهاب روده با سندرم روده تحریک پذیر (IBS) که بنظر می رسد خطر ابتلا به سرطان روده را افزایش نمی دهد، متفاوت است.

سابقه خانوادگی ابتلا به پولیپ یا سرطان روده بزرگ

بیشتر سرطان های روده بزرگ در افرادی یافت می شود که سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ ندارند. اما با این وجود از هر 3 نفر مبتلا به سرطان روده بزرگ 1 نفر از آنها دارای سابقه خانوادگی هستند. یعنی یکی از افراد خانواده آنها مبتلا به این سرطان بوده. افرادی که خانواده درجه یک آنها (پدر و مارد، خواهر یا برادر و فرزندان) مبتلا به سرطان روده بودند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این سرطان قرار دارند. اگر در این بستگان سرطان در سنین کمتر از 50 سالگی تشخیص داده شود، یا اگر بیش از یک نفر از بستگان درجه یک مبتلا باشد، خطر حتی بیشتر است. سرطان می تواند به دلیل ژن های ارثی یا شرایط محیطی مشترک یا ترکیبی از این ها در خانواده بوجود آید. داشتن اعضای خانواده که به پولیپ آدنوماتوز مبتلا شده اند نیز با خطر بالاتر سرطان روده بزرگ ارتباط دارد.(پولیپ آدنوماتوز نوعی پولیپ است که می تواند به سرطان تبدیل شود). اگر سابقه خانوادگی پولیپ آدنوماتوز یا سرطان روده بزرگ دارید، با پزشک خود در مورد شروع آزمایش غربالگری قبل از 45 سالگی صحبت کنید. اگر پولیپ آدنوماتوز یا سرطان روده بزرگ داشته اید، لازم است که به بستگان نزدیک خود بگویید تا بتوانند این اطلاعات را به پزشکان خود منتقل کرده و در سن مناسب غربالگری را شروع کنند.

داشتن یک سندرم ارثی

حدود 5٪ از افرادی که به سرطان روده بزرگ مبتلا می شوند دارای تغییرات ژنی ارثی (جهش) هستند که باعث سندرم های سرطانی در خانواده می شوند و می توانند منجر به ابتلا به این بیماری شوند. شایع ترین سندرم های ارثی مرتبط با سرطان های روده بزرگ، سندرم لینچ (سرطان روده بزرگ غیرپولیپوز یا HNPCC) و پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP) است. اما سندرم های نادر دیگر نیز می توانند خطر سرطان روده بزرگ را افزایش دهند.

سندرم لینچ (سرطان روده بزرگ غیر پلی پولیس ارثی یا HNPCC)

سندرم لینچ شایع ترین سندرم سرطان روده بزرگ ارثی است که حدود 2٪ تا 4٪ از کل سرطان های روده بزرگ را تشکیل می دهد. در بیشتر موارد، این اختلال ناشی از نقص ارثی ژن MLH1 ، MSH2 یا MSH6 است، اما تغییر در سایر ژن ها نیز می تواند باعث سندرم لینچ شود. این ژن ها به طور معمول به ترمیم DNA آسیب دیده کمک می کنند. تمایل به افزایش سرطان های مرتبط با این سندرم در افراد نسبتاً جوان زیاد است. مبتلایان به سندرم لینچ می توانند پولیپ داشته باشند. خطر مادام العمر سرطان روده بزرگ در افراد مبتلا به این بیماری ممکن است تا 50٪ باشد، اما این موضوع بستگی به این دارد که کدام ژن تحت تأثیر قرار گرفته باشد. زنان مبتلا به این بیماری در معرض خطر ابتلا به سرطان آندومتر (پوشش رحم) نیز هستند. سایر سرطان های مرتبط با سندرم لینچ شامل سرطان تخمدان، معده، روده کوچک، لوزالمعده، کلیه، پروستات، پستان، حالب (لوله هایی که ادرار را از کلیه ها به مثانه می رسانند) و مجرای صفراوی است. 

پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP)

FAP در اثر تغییراتی (جهش) در ژن APC ایجاد می شود که فرد از والدین خود به ارث می برد. حدود 1٪ از کل سرطانهای روده بزرگ توسط FAP ایجاد می شود. در متداول ترین نوع FAP، صدها یا هزاران پولیپ در روده بزرگ و راست روده فرد ایجاد می شود که اغلب از سنین 10 تا 12 سال شروع می شود. معمولاً در یک یا چند مورد از این پولیپ ها سرطان از اوایل 20 سالگی ایجاد می شود و در 40 سالگی، در صورت عدم برداشتن روده بزرگ برای جلوگیری از آن، تقریباً همه افراد مبتلا به FAP دچار سرطان روده بزرگ می شوند. افراد مبتلا به FAP همچنین خطر سرطان های معده، روده کوچک، لوزالمعده، کبد و برخی از اندام های دیگر را افزایش می دهند.

3 نوع FAP وجود دارد:

• در FAP یا AFAP ضعیف ، بیماران پولیپ کمتری دارند (کمتر از 100) ، و سرطان روده بزرگ در سنین بعد از 40 و 50 سالگی اتفاق می افتد.

• سندرم گاردنر نوعی FAP است که باعث ایجاد تومورهای غیر سرطانی در پوست ، بافت نرم و استخوان ها نیز می شود.

• سندرم تورکوت یک بیماری نادر ارثی است که در آن افراد بیشتر در معرض خطر ابتلا به بسیاری از پولیپ های آدنوماتوز و سرطان روده بزرگ هستند. افراد مبتلا به سندرم تورکوت که ژن APC دارند نیز در معرض خطر نوع خاصی از سرطان مغز به نام مدولوبلاستوما هستند. 

پیشینه نژادی و قومی

آمریکایی های آفریقایی تبار بیشترین میزان سرطان روده بزرگ و میزان مرگ و میر را در بین تمام گروه های نژادی در ایالات متحده دارند. دلایل این امر به طور کامل شناخته نشده است. یهودیان از نژاد اروپای شرقی (یهودیان اشکنازی) یکی از بالاترین خطرهای ابتلا به سرطان روده بزرگ را در بین هر گروه قومی در جهان دارند.

ابتلا به دیابت نوع 2

خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 (غیر وابسته به انسولین) وجود دارد. دیابت نوع 2 و سرطان روده بزرگ برخی از فاکتورهای خطر مشابه (مانند اضافه وزن و عدم تحرک بدنی) را دارند. اما حتی پس از در نظر گرفتن این عوامل، باز هم افراد مبتلا به دیابت نوع 2 همچنان خطر بیشتری دارند.

علاوه بر عوامل بالا فاکتور هایی نیز وجود دارند که اثر آنها بر ابتلا به سرطان روده بزرگ اثبات نشده اما رعایت کردن آنها لازم است.

کار شیفت شب

برخی مطالعات نشان می دهد کار منظم در شیفت شب ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. این ممکن است به دلیل تغییر در سطح ملاتونین باشد. هورمونی که به تغییرات نور پاسخ می دهد. اما برای اثبات این موضوع تحقیقات بیشتری لازم است.

درمان قبلی برای برخی سرطان ها

برخی مطالعات نشان داده است مردانی که از سرطان پروستات جان سالم به در می برند دارای سرطان روده بزرگ و برخی دیگر از سرطان ها هستند. این ممکن است به دلیل درمان هایی باشد که آن ها دریافت کرده اند، مانند رادیو تراپی. یشتر این مطالعات بر روی مردان تحت درمان در دهه 1980 و 1990 انجام شده، زمانی که درمان های پرتوی دقیق نبودند. تأثیر روشهای مدرن پرتوی بر خطر ابتلا به سرطان مشخص نیست، اما تحقیقات در این مورد همچنان ادامه دارد.

جمع بندی

سرطان روده بزرگ مانند دیگر انواع سرطان ها قابل پیشگیری و درمان است. لازمه آن مراجعه به پزشک حتی بدون مشاهده علائم سرطان روده و غربالگری مرتب است. با رعایت کردن عوامل خطری که دست خودمان است و قابل تغییر هستند به راحتی می شود که از مبتلا شدن به آن جلوگیری کرد. انستیتو کانسر پردیس جهت ارائه خدمات به موقع در راستای انجام درمان همیشه در کنار بیماران عزیز می باشد. به امید آنکه تشخیص به موقع سرطان و پیگیری راه های درمان، بهبودی و تندرستی هر چه سریع تر برای همه بیماران حاصل شود.