سرطان خون در کودکان، شایع ترین نوع سرطان در سنین کودکی و نوجوانی است که مرتبط با گلبول های سفید خون می باشد. سرطان خون در واقع ناشی از رشد گلبول های سفید خون غیرطبیعی در مغز استخوان است که به سرعت از طریق جریان خون عبور می کنند و سلول های سالم را از بین می برند. این امر احتمال عفونت و سایر مشکلات بدن را افزایش می دهد. به همان اندازه که ابتلا به سرطان برای کودک سخت است، خوب است بدانید که اکثر کودکان و نوجوانان مبتلا به سرطان خون در دوران کودکی می توانند با موفقیت درمان شوند. آشنایی با علائم و نشانه های لوسمی در کودکان می تواند شما را در پیگیری هر چه سریع تر درمان سرطان خون در کودکان یاری رساند. 

شیمی درمانی، درمان اصلی سرطان خون در کودکان است.

به محض اینکه سرطان خون در کودک شما تشخیص داده شود، تیم درمانی در مورد گزینه های درمان سرطان با شما صحبت خواهند کرد. بسیار مهم است که مزایای هر یک از روش های درمان سرطان خون در کودکان را بدانید و ریسک ها و عوارض جانبی آنها را بشناسید. درمان اصلی سرطان خون در کودکان، شیمی درمانی می باشد. برای کودکان مبتلا به سرطان خون با ریسک بالاتر، شیمی درمانی با دوز بالا به همراه پیوند سلول های بنیادی انجام می شود. سایر روش های درمانی نیز ممکن است در شرایط خاص مورد استفاده قرار گیرد. با ما باشید تا روش های درمان سرطان خون در کودکان را بهتر بشناسید.

راههای درمان سرطان خون در کودکان

با پزشک و سایر اعضای تیم مراقبتی در مورد بهترین گزینه های درمانی برای کودک خود صادقانه صحبت کنید. درمان به طور عمده به نوع سرطان خون و همچنین موارد دیگر بستگی دارد. میزان بقا در بیشتر انواع سرطان خون در کودکان با گذشت زمان افزایش یافته است و معالجه در مراکز ویژه کودکان و نوجوانان از مزایای مراقبت های تخصصی برخوردار است. سرطان های دوران کودکی بهتر از سرطان های بزرگسالان به درمان پاسخ می دهند و بدن کودکان اغلب درمان را بهتر تحمل می کند.

• جراحی برای درمان لوسمی در کودکان
• پرتو درمانی برای درمان سرطان خون در کودکان
• شیمی درمانی برای درمان سرطان خون در کودکان
• درمان هدفمند برای درمان لوسمی در کودکان
• ایمونوتراپی برای درمان سرطان خون در کودکان
• شیمی درمانی دوز بالا و پیوند سلول های بنیادی

جراحی نقش بسیار محدودی در درمان سرطان خون کودکان دارد. از آنجا که سلول های سرطان خون به طور گسترده ای در مغز استخوان و خون پخش می شوند، درمان این نوع سرطان با جراحی امکان پذیر نیست. گذشته از نمونه برداری احتمالی غدد لنفاوی، جراحی به ندرت حتی در تشخیص سرطان خون نقشی دارد، زیرا این عمل معمولاً با آسپیرات مغز استخوان انجام می شود و نمونه برداری معمولاً می تواند سرطان خون را تشخیص دهد.

قرار دادن کاتتر وریدی مرکزی

اغلب قبل از شروع شیمی درمانی، برای قرار دادن یک لوله پلاستیکی کوچک به نام کاتتر وریدی مرکزی (CVC) یا دستگاه دسترسی وریدی (VAD) به یک رگ خونی بزرگ، نیاز به جراحی است. انتهای لوله دقیقاً زیر پوست می ماند یا از ناحیه قفسه سینه یا بازو خارج می شود.

CVC در طی درمان (غالباً برای چندین ماه) برای دادن داروهای داخل وریدی (IV) مانند شیمی درمانی و گرفتن نمونه خون در جای خود باقی می ماند. این باعث کاهش تعداد میله های سوزنی مورد نیاز در طول درمان می شود. برای والدین بسیار مهم است که یاد بگیرند چگونه از کاتتر مراقبت کنند تا آلوده نشود.

در پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده می شود. تابش برای درمان سرطان خون همیشه لازم نیست، اما می تواند در شرایط خاص استفاده شود:

• گاهی اوقات برای جلوگیری یا سرایت لوسمی به مغز یا درمان بیضه ها در پسران در صورت ابتلای آنها به سرطان خون، از این روش استفاده می شود. اما شیمی درمانی اغلب در این شرایط به جای آن استفاده می شود.
• می توان از آن (به ندرت) برای درمان توموری که بر نای فشار می آورد استفاده کرد. اما شیمی درمانی اغلب به جای آن استفاده می شود، زیرا ممکن است با سرعت بیشتری کار کند.

تابش به کل بدن اغلب قسمت مهمی از درمان قبل از پیوند سلول های بنیادی است.

شیمی درمانی، اصلی ترین روش درمان اغلب لوسمی های دوران کودکی است. در این روش درمانی از داروهای ضد سرطان استفاده می شود که از طریق ورید (IV)، در عضله، در مایع مغزی نخاعی (CSF) اطراف مغز و نخاع تجویز می شود یا از طریق دهان مصرف می شود. به جز مواردی که در CSF استفاده می شود، داروهای شیمیایی وارد جریان خون می شوند و به تمام مناطق بدن می رسند و این روش درمانی را برای سرطان هایی مانند سرطان خون بسیار مفید می سازند. سرطان خون با ترکیبی از چندین داروی شیمی درمانی، درمان می شود. پزشکان به مدت چند دوره شیمی درمانی می دهند و پس از  هر دوره از درمان، یک دوره استراحت به بدن زمان می دهند تا بهبود یابد.

به طور کلی، در درمان سرطان خون حاد میلوئیدی (AML) از دوزهای بالاتر شیمی درمانی در مدت زمان کوتاه تر (معمولاً کمتر از یک سال) استفاده می شود و در درمان سرطان خون حاد لنفوسیتی (ALL) از دوزهای کمتر شیمی درمانی برای مدت زمان طولانی تری استفاده می شود (معمولاً 2 تا 3 سال).

داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی

• وین کریستین
• داونوروبیسین (داونومایسین)
• دوکسوروبیسین (آدریامایسین)
• ایداروبیسین
• سیتارابین (سیتوزین آرابینوزید یا ara-C)
• ال- آسپاراژیناز
• اتوپوزاید
• مرکاپتوپورین (6-MP)
• تیوگوانین (TG-6)
• متوترکسات
• میتوکسانترون
• سیکلوفسفامید
• داروهای کورتیکواستروئید مانند پردنیزون، پردنیزولون، دگزامتازون یا هیدروکورتیزون

کودکان احتمالاً در طول دوره درمان چندین مورد از داروها را دریافت می کنند، اما همه آنها را دریافت نمی کنند.

عوارض جانبی احتمالی شیمی درمانی

شیمی درمان در کودکان می تواند با عوارض جانبی همراه باشد. داروهای شیمیایی می توانند برخی سلولهای طبیعی بدن را تحت تأثیر قرار دهند که منجر به عوارض جانبی می شود. عوارض جانبی شیمی درمانی بستگی به نوع و دوز داروهای داده شده و مدت زمان درمان دارد. این عوارض جانبی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• ریزش مو
• زخم های دهان
• از دست دادن اشتها
• اسهال
• تهوع و استفراغ

داروهای شیمیایی همچنین سلولهای طبیعی مغز استخوان را تحت تأثیر قرار می دهند که می تواند تعداد سلول های خون را کاهش دهد. این می تواند منجر به موارد زیر شود:

• افزایش خطر عفونت (به علت تعداد کم گلبول های سفید طبیعی)
• کبودی و خونریزی به راحتی (به علت پلاکت خون بسیار کم)
• خستگی (به علت تعداد کم گلبول های قرمز)

مشکلات در تعداد سلول های خونی اغلب در ابتدا توسط خود سرطان خون ایجاد می شود. به دلیل شیمی درمانی ممکن است در اولین بخش درمان بدتر شوند، اما با از بین رفتن سلول های لوسمی و بهبود سلول های طبیعی مغز استخوان، احتمالاً بهبود می یابند.

در سال های اخیر، داروهای جدیدی که بخش های خاصی از سلول های سرطانی را هدف قرار می دهند، تولید شده است. این داروهای هدفمند متفاوت از داروهای شیمی درمانی استاندارد عمل می کنند. در بعضی شرایط می توان آنها را به جای یا همراه با شیمی درمانی استفاده کرد و دارای عوارض جانبی متفاوت با شیمی درمانی می باشند. برخی از داروهای درمان هدفمند در درمان سرطان خون در کودکان می توانند مفید باشند.

مهارکننده های BRC-ABL برای CML  و برخی از انواع ALL

تقریباً همه کودکان مبتلا به سرطان خون میلوئیدی مزمن (CML) دارای یک کروموزوم غیرطبیعی در سلول های سرطان خون خود هستند که به عنوان کروموزوم فیلادلفیا شناخته می شود. این کروموزوم ها دارای جهش ژنی خاصی هستند که با نام BCR-ABL شناخته می شود و به رشد سلول های لوسمی کمک می کند.

داروهای هدفمند معروف به مهارکننده های تیروزین کیناز (TKI) مانند ایماتینیب (Gleevec)، داساتینیب (Sprycel) و نیلوتیینیب (Tasigna) به سلول هایی حمله می کنند که جهش ژن BCR-ABL دارند. این داروها در کنترل سرطان خون برای مدت طولانی در اکثر کودکان بسیار موثر هستند، اگرچه هنوز مشخص نیست که این داروها می توانند به بهبود CML کمک کنند.

تعداد کمی از کودکان مبتلا به لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL) نیز کروموزوم فیلادلفیا را در سلول های سرطان خون خود دارند. مطالعات نشان داده است که وقتی یکی از این داروهای هدفمند همراه با شیمی درمانی تجویز می شود نتیجه آنها بهتر می شود. این داروها روزانه به صورت قرص مصرف می شوند.

عوارض جانبی احتمالی این داروها شامل اسهال، حالت تهوع، درد عضلانی، خستگی و بثورات پوستی است. اینها به طور کلی خفیف هستند. یک عارضه جانبی متداول، تورم در اطراف چشم یا دست و پا است که ممکن است در اثر مصرف داروها بر قلب ایجاد شود. از دیگر عوارض جانبی احتمالی می توان به کاهش تعداد گلبول های قرمز خون و پلاکت هنگام شروع درمان اشاره کرد. این داروها همچنین ممکن است رشد کودک را کاهش دهند ، به خصوص اگر قبل از بلوغ استفاده شود.

Gemtuzumab ozogamicin برای سرطان خون حاد میلوئیدی

این درمان هدفمند یک آنتی بادی مونوکلونال (پروتئین ایمنی ساخته دست بشر) است که با داروی شیمی درمانی ارتباط دارد. آنتی بادی مانند یک سیگنال خانگی عمل می کند، داروی شیمی درمانی را به سلول های لوسمی می رساند، جایی که وارد سلول ها می شود و آنها را از بین می برد، وقتی که آنها می خواهند به سلول های جدید تقسیم شوند.

از این دارو می توان برای درمان برخی از کودکان مبتلا به سرطان خون حاد میلوئیدی (AML) در موقعیت های مختلف استفاده کرد:

• می تواند به عنوان بخشی از درمان اولیه AML، همراه با شیمی درمانی مورد استفاده قرار گیرد.
• در صورت بازگشت لوسمی یا عدم پاسخگویی به درمان، می توان آن را تجویز کرد (معمولاً به خودی خود)

این دارو به صورت تزریق داخل وریدی (IV) تجویز می شود. هنگامی که به عنوان بخشی از اولین درمان استفاده می شود، معمولاً یک بار در مرحله القا و یک بار در هنگام ادغام (تشدید) انجام می شود. هنگامی که برای درمان AML استفاده می شود که دوباره بازگشته است یا هنوز در حال رشد است. به طور معمول برای 3 دوز تجویز می شود و 3 روز بین هر دوز فاصله است.

ایمونوتراپی استفاده از داروهایی است که به سیستم ایمنی بدن خود بیمار کمک می کند تا سلولهای سرطانی را تشخیص داده و از بین ببرد. انواع مختلفی از ایمونوتراپی برای استفاده در برابر سرطان خون در دوران کودکی در حال بررسی است و برخی دیگر از آنها در حال استفاده هستند.

درمان سلولهای T با گیرنده های آنتی ژن کایمریک (CAR)

برای این روش درمانی، سلول های ایمنی به نام سلول های T از خون کودک خارج شده و به طور ژنتیکی در آزمایشگاه تغییر می یابد تا گیرنده های خاصی (به نام گیرنده های آنتی ژن کایمریک یا CAR) در سطح خود داشته باشند. این گیرنده ها می توانند به پروتئین های موجود در سلول های لوسمی متصل شوند. سپس سلول های T در آزمایشگاه تکثیر شده و به خون کودک بازگردانده می شوند و در آنجا می توانند سلول های سرطان خون را جستجو کرده و به آنها حمله کنند.

آنتی بادی های مونوکلونال

آنتی بادی ها پروتئین های ساخته شده توسط سیستم ایمنی بدن برای کمک به مبارزه با عفونت ها هستند. نسخه های ساخته شده توسط بشر از این پروتئین ها که آنتی بادی های مونوکلونال نامیده می شوند می توانند برای حمله به یک هدف خاص مانند پروتئین در سطح سلول های سرطان خون طراحی شوند.

از پیوند سلول های بنیادی (SCT) که به آن پیوند مغز استخوان نیز گفته می شود، گاهی اوقات می توان برای بهبود شانس بهبود لوسمی در کودکان استفاده کرد. SCT به پزشکان اجازه می دهد حتی از دوزهای شیمی درمانی بیشتر از حد تحمل کودک استفاده کنند.

شیمی درمانی با دوز بالا مغز استخوان را از بین می برد، جایی که سرطان خون شروع می شود، اما همچنین در آنجا سلول های جدید خون نیز تشکیل می شوند. این موضوع می تواند منجر به عفونت های تهدید کننده زندگی، خونریزی و سایر مشکلات ناشی از شمارش سلول های خون شود. برای بازگرداندن سلول های بنیادی خون ساز در مغز استخوان، پیوند سلول های بنیادی انجام می شود. سلول های بنیادی خون ساز که برای پیوند استفاده می شود می تواند از خون یا از مغز استخوان باشد. گاهی اوقات از سلول های بنیادی خون بند ناف نوزاد استفاده می شود.

جمع بندی

سرطان خون در کودکان یکی از انواع شایع سرطان در دوران کودکی می باشد. تشخیص به موقع بیماری و پیگیری هر چه سریع تر روش های درمانی می تواند در درمان موثر لوسمی در کودکان موثر باشد. اینکه کدام روش درمانی مناسب کودک شماست، موضوعی است که پزشک بایستی در مورد آن تصمیم گیری نماید، اما لازم و ضروری است که شما نیز با کلیت روش های درمان لوسمی کودکان و عوارض جانبی آنها آشنایی داشته باشید. شما می توانید با مراجعه به کلینیک درمان سرطان پردیس شیراز، از نظرات پزشکان حاذق این مرکز بهره مند شده و در راستای درمان کودک خود، اقدامات لازم را پیگیری نمایید.