درجه بندی و تعیین مراحل سرطان سینه بر اساس میزان وجود سرطان در بدن و اینکه برای اولین بار در کدام قسمت بدن تشخیص داده شده است، معین می شود. اطلاعات حاصل از آزمایش ها نشان می دهند که اندازه تومور چقدر است، کدام بخش پستان درگیر سرطان است، آیا سرطان از جایی که شروع شده، پخش شده است و به کدام بخش بدن گسترش یافته است. تیم پزشکی و مراقبتی شما از تعیین درجه بندی سرطان پستان برای برنامه ریزی درمان و برآورد نتیجه آن، استفاده می کنند.

تعیین مرحله سرطان سینه به پزشکان کمک می کند تا از آنچه پیش رو دارند، مطلع شوند و در مورد برنامه درمانی تصمیم گیری نمایند.

پزشکان روش های بسیاری برای تشخیص مرحله سرطان سینه دارند. کلیه سرنخ هایی که از معاینات فیزیکی، بیوپسی، اشعه X، اسکن استخوان، آزمایش های تصویر برداری دیگر و آزمایش های خون به دست می آورند، می تواند در این راستا مفید باشد. رایج ترین سیستم مرحله بندی سرطان پستان، سیستم TNM می باشد که در ادامه در مورد آن توضیح خواهیم داد. اولین مرحله سرطان پستان، مرحله 0 (کارسینوم درجا) است. سپس، از مرحله یک (I) تا مرحله چهار (IV) درجه بندی می شود. به عنوان یک قاعده، هر چه عدد کمتر باشد، سرطان به میزان کمتری شیوع یافته است. عدد بالاتر مانند مرحله IV، به این معنی است که سرطان در دیگر بخش های بدن نیز منتشر شده است.

معیارهای تعیین مراحل سرطان پستان

در گذشته، تعین مرحله سرطان پستان بر اساس سیستم TNM صورت می گرفت که به این صورت تحلیل می شود:

T: اندازه تومور سرطانی و اینکه آیا به بافت های نزدیک منتشر شده است.

N: آیا سرطان به غدد لنفاوی رسیده است.

M: آیا سرطان به دیگر بخش های بدن، فراتر از پستان گسترش یافته است.

هر چه عدد مربوط به هر یک از این معیارها بیشتر باشد، نشان دهنده گسترش بیشتر سرطان است.

در سال 2018، معیارهای دیگری برای تعیین مرحله سرطان سینه به سیستم TNM اضافه شدند:

درجه و میزان تومور Tumor Grade: معیاری برای تعیین اینکه تا چه حد سلول های سرطانی شبیه به سلول های نرمال هستند.

وضعیت گیرنده های پروژسترون و استروژن: آیا سلول های سرطانی گیرنده هایی برای هورمون های استروژن و پروژسترون دارند؟

وضعیت HER2: آیا سلول های سرطانی میزان زیادی پروتئین HER2 می سازند؟

معیار انکوتایپ DX: آیا سرطان ER مثبت، HER2 منفی است و هیچ اثری از سرطان در غدد لنفاوی نیست.

اگر چه اضافه شدن این معیارها تعیین مرحله سرطان را پیچیده تر ساخته است، اما دقت آن را نیز بالاتر برده است.

مراحل سرطان پستان: از مرحله صفر تا مرحله چهار

تعیین مرحله سرطان پستان، یکی از مهم ترین فاکتورها در ارزیابی گزینه های درمانی است.

مرحله صفر سرطان سینه

مرحله صفر، اولین مرحله سرطان پستان است که کارسینوم درجا نامیده می شود. در مرحله صفر، توده سینه غیرتهاجمی است و هیچ نشانه ای مبنی بر گسترش سلول های تومور به دیگر بخش های سینه یا دیگر بخش های بدن وجود ندارد. اغلب، مرحله صفر یک شرایط پیش سرطانی است که نیاز به معاینه دقیق پزشک دارد، اما نیازی به درمان ندارد.

تشخیص سرطان در مرحله صفر، دشوار است. ممکن است توده ای وجود نداشته باشد که هنگام معاینه خود، آن را حس کنید. همچنین، ممکن است هیچ علامت دیگری نیز وجود نداشته باشد. با این حال، خودآزمایی پستان و غربالگری روتین همیشه مهم است و اغلب می تواند منجر به تشخیص زودهنگام شود، هنگامی که سرطان قابل درمان است. مرحله صفر بیماری معمولاً به طور تصادفی در طول بیوپسی پستان به دلایل دیگر، مانند بررسی یک توده نامربوط پستانی یافت می شود.

دو نوع سرطان پستان در مرحله صفر وجود دارد:

کارسینوم داکتال درجا (DCIS) هنگامی رخ می دهد که سلول های سرطانی پستان در مجاری پستان ایجاد می شوند. امروزه، DCIS مرحله صفر بیشتر تشخیص داده می شود، زیرا خانم های بیشتری غربالگری ماموگرافی را انجام می دهند. DCIS می تواند تهاجمی باشد، بنابراین درمان زودرس در این مرحله بسیار مهم است.

کارسینوم لوبولار درجا (LCIS) هنگامی رخ می دهد که سلول های غیرطبیعی در لوبول ها رشد یابند. این سلول ها سرطانی نیستند و این شرایط به ندرت به سرطان تهاجمی تبدیل می شود. با این حال، زنانی که مبتلا به LCIS هستند، ممکن است در آینده در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان باشند. برای زنانی که به LCIS مبتلا هستند، خطر ابتلا به سرطان تهاجمی در طی 15 سال پس از تشخیص اولیه، 20 تا 25 درصد است.

مرحله یک (I) سرطان سینه

این مرحله از سرطان پستان، اولین مرحله سرطان تهاجمی پستان است. در مرحله یک سرطان پستان، اندازه تومور به 2 سانتی متر می رسد و هیچ گره لنفاوی ای درگیر نمی شود. در این مرحله، سلول های سرطانی فراتر از محل اصلی رفته و به بافت اطراف پستان گسترش می یابند.

از آنجایی که تومور مرحله یک ( I ) کوچک است، ممکن است تشخیص آن دشوار باشد. با این حال، خودآزمایی پستان و غربالگری مداوم بسیار مهم است و می تواند منجر به تشخیص زودهنگام شود، هنگامی که سرطان قابل درمان است.

مرحله یک سرطان سینه شامل دو دسته بندی زیر می شود:

مرحله IA / 1A: تومور به اندازه 2 سانتی متر یا کوچک تر می باشد و خارج از پستان پخش نشده است.

مرحله 1B / IB: دسته های کوچکی از سلول های سرطانی در اندازه 2 میلی متر یا کوچک تر در غدد لنفاوی یافت می شوند، هیچ توموری داخل پستان وجود ندارد یا تومور کوچک است و اندازه آن 2 سانتی متر یا کمتر است.

احتمال درمان بیماری در مرحله 1A، کمی بالاتر از مرحله 1B می باشد.

در مرحله یک سرطان سینه، سیستم TNM به توصیف میزان بیماری کمک می کند. به عنوان مثال، سلول های سرطانی ممکن است در غدد لنفاوی وجود داشته باشند یا نه و اندازه تومور از 1 سانتی متر تا 2 سانتی متر است. معمولاً مرحله یک سرطان پستان به شرح زیر است:

T: مقدار T1، T2، T3 یا T4 بسته به سایز و میزان تومور اولیه

N0: معمولاً سرطان به غدد لنفاوی سرایت نکرده است.

M0: بیماری به سایر نقاط بدن شیوع پیدا نکرده است.

مرحله 2 (II) سرطان سینه

در این مرحله که به عنوان سرطان پستان تهاجمی شناخته می شود، تومور در اندازه ای بین 2 تا 5 سانتی متر اندازه گیری می شود یا اینکه سرطان به غدد لنفاوی زیر بازو گسترش می یابد. در این مرحله، سلول های سرطانی فراتر از محل اصلی رفته و به بافت اطراف پستان گسترش یافته و تومور بزرگ تر از مرحله 1 است. با این حال، در مرحله دوم، سرطان به نقاط دوردست بدن منتقل نشده است.

در مرحله دوم، یک تومور ممکن است در طول خودآزمایی پستان، به عنوان یک توده سخت در داخل پستان تشخیص داده شود. خودآزمایی پستان و غربالگری روتین بسیار مهم است و می تواند منجر به تشخیص زودهنگام شود، هنگامی که سرطان قابل درمان است.

مرحله دوم سرطان پستان شامل دو دسته بندی زیر است:

مرحله 2A / IIA: یکی از موارد زیر در این مرحله ممکن است اتفاق بیفتد:

• هیچ توموری در پستان وجود ندارد، اما سرطان به غدد لنفاوی زیر بغل پخش شده است.
• توموری  به اندازه 2 سانتی متر یا کوچچک تر در پستان وجود دارد و سرطان به غدد لنفاوی زیر بغل گسترش یافته است.
• تومور به اندازه 2 تا 5 سانتی متر است، اما سرطان به غدد لنفاوی زیر بغل گسترش نیافته است.

مرحله 2B / IIB: یکی از موارد زیر صادق است؛

• اندازه تومور به 2 تا 5 سانتی متر می رسد و سرطان به غدد لنفاوی زیر بغل گسترش یافته است.
• تومور بزرگ تر از 5 سانتی متر است، اما سرطان به غغد لنفاوی زیر بغل منتشر نشده است.

احتمال درمان در مرحله IIA ممکن است کمی بیشتر از مرحله IIB باشد.

در مرحله II، سیستم TNM به توصیف میزان بیماری کمک می کند. مرحله دوم سرطان پستان به شرح زیر است:

T: مقدار T1، T2، T3 یا T4، بسته به اندازه یا میزان تومور اولیه

N1: سرطان به غدد لنفاوی سرایت کرده است.

M0: بیماری به دیگر بخش های بدن منتقل نشده است.

مرحله سوم (III) سرطان سینه

این مرحله به عنوان سرطان پستان پیشرفته شناخته می شود. تومور در این مرحله بیش از 2 اینچ قطر دارد و سرطان به غدد لنفاوی زیر بغل یا به سایر غدد لنفاوی یا بافت های نزدیک پستان گسترش یافته است. مرحله سوم سرطان پستان شکل پیشرفته تر سرطان پستان تهاجمی پستان است. در این مرحله، سلول های سرطانی به نقاط دور دست بدن گسترش نمی یابند، اما در غدد لنفاوی زیر بغل وجود دارند. همچنین، تومور ممکن است در این مرحله بسیار بزرگ شده باشد و احتمال دارد به دیواره قفسه سینه یا پوست پستان نیز گسترش یابد.

مرحله سوم سرطان پستان شامل سه دسته بندی می شود:

مرحله 3A / IIIA: یکی از موارد زیر صادق است؛

• هیچ توموری در پستان یافت نمی شود، اما سرطان در غدد لنفاوی زیر بغل که به بخش های دیگر بدن متصل هستند، گسترش یافته یا سرطان ممکن است در غدد لنفاوی نزدیک استخوان سینه یافت شود.
• تومور به اندازه 2 سانتی متر یا کوچک تر است. سرطان به غدد لنفاوی زیر بغل که به دیگر بخش های بدن متصل است، گسترش یافته یا ممکن است سرطان در غدد لنفاوی نزدیک استخوان سینه یافت شود.
• اندازه تومور، 2 تا 4 سانتی متر است. سرطان به غدد لنفاوی زیر بغل که به ساختارهای دیگر بدن متصل هستند، گسترش یافته یا ممکن است سرطان در غدد لنفاوی نزدیک استخوان سینه گسترش یابد.
• تومور بزرگ تر از 5 سانتی متر است. سرطان به غدد لنفاوی زیر بغل که ممکن است به بخش های دیگر متصل باشند، گسترش یافته یا ممکن است به غدد لنفاوی نزدیک استخوان پستان گسترش یابد.
• تومور بزرگ تر از 5 سانتی متر است. سرطان به غدد لنفاوی زیر بغل که ممکن است به بخش های دیگر بدن متصل باشند، گسترش یافته یا ممکن است به  غدد لنفاوی نزدیک استخوان جناغ سینه نیز گسترش یابد.

مرحله 3B / IIIB: تومور ممکن است در هر اندازه ای باشد و سرطان؛

• به دیواره قفسه سینه یا پوست پستان گسترش یافته است
• ممکن است به غدد لنفاوی زیر بغل که به ساختارهای دیگر بدن متصل هستند، گسترش یافته یا به غدد لنفاوی نزدیک استخوان پستان هم برسد.
• سرطان به پوست پستان گسترش یافته و منجر به سرطان پستان التهابی شده است.

مرحله 3C / IIIC:

ممکن است هیچ نشانه ای از سرطان در پستان وجود نداشته باشد یا تومور ممکن است در هر اندازه ای باشد و به دیواره قفسه سینه یا پوست پستان گسترش یافته باشد.

• سلول های سرطانی به غدد لنفاوی بالا یا پایین ترقوه گسترش یافته اند.
• سلول های سرطانی به غدد لنفاوی زیر بغل یا غدد لنفاوی نزدیک استخوان جناغ سینه گسترش یافته اند.
• سرطان به پوست پستان گسترش یافته و منجر به سرطان التهابی سینه شده است.

سرطان سینه مرحله IIIC ممکن است قابل درمان یا غیرقابل درمان باشد:

مرحله IIIC قابل درمان: سرطان در در 10 غده لنفاوی زیر بغل یا بیشتر مشاهده می شود یا در غدد لنفاوی زیر ترقوه یا غدد لنفاوی نزدیک استخوان سینه یافت می شود.

مرحله IIIC غیرقابل درمان: سرطان به غدد لنفاوی بالای ترقوه گسترش یافته است.

احتمال درمان بیماری در سرطان پستان مرحله IIIA کمی بالاتر از مرحله IIIB و احتمال درمان در مرحله IIIB، کمی بالاتر از IIIC می باشد. با این حال، تمام زنانی که در مزحله 3 بیماری هستند، چندین گزینه درمانی امیدوارکننده دارند.

در مرحله سوم، سیستم TNM به توصیف میزان و شدت بیماری کمک می کند. عددهای بالاتر نشان دهنده بیماری گسترده تر است. معمولاً مرحله سوم سرطان به شرح زیر است:

T: مقدارT1، T2، T3 یا T4 بسته به اندازه و میزان تومور

N1: سرطان به غدد لنفاوی سرایت کرده است.

M0: بیماری در سایر نقاط بدن شیوع پیدا نکرده است.

مرحله چهارم (IV) سرطان سینه

این مرحله به عنوان سرطان پستان متاستاتیک شناخته می شود. سرطان در این مرحله در ورای پستان، غدد لنفاوی زیر بغل و سایر قسمت های بدن، نزدیک یا دور از پستان گسترش می یابد. مناطق آسیب دیده ممکن است شامل استخوان، مغز، ریه ها یا کبد و دیگر بخش های بدن باشد.

در مرحله چهارم، سیستم TNM به توصیف میزان بیماری کمک می کند؛

T: مقدار T1، T2، T3 یا T4 بسته به اندازه یا میزان تومور

N1: سرطان به غدد لنفاوی سرایت کرده است.

M1: بیماری به سایر نقاط بدن گسترش یافته است.

سرطان سینه عود کننده

عود سرطان پستان زمانی اتفاق می افتد که بیماری پس از درمان اولیه باز می گردد. اغلب سرطان های عود کننده طی دو یا سه سال اول پس از درمان ظاهر می شوند، اما در برخی موارد ممکن است سال ها بعد عود کند. طبق تحقیقات انجام شده، زنان مبتلا به سرطان پستان زودرس، اغلب در 5 سال اول پس از درمان دچار عود موضعی می شوند. به طور متوسط، 7 تا 11 درصد زنان مبتلا به سرطان پستان زودرس، در این مدت عود موضعی را تجربه می کنند.

برای بیمارانی که سابقه خانوادگی سرطان دارند یا دچار جهش ژن BRCA1 یا BRSA2 شده اند، میزان عود سرطان بیشتر است. خطر ابتلا به سرطان های جدید مانند سرطان تخمدان نیز ممکن است بیشتر شود. خطر عود سرطان بستگی به عواملی مانند نوع سرطان و چگونگی درمان آن دارد.

انواع سرطان سینه عود کننده

عود سرطان پستان می تواند در سه حالت مختلف رخ دهد:

عود موضعی زمانی است که سرطان به همان نقطه ای بازگشته است که از همان جا شروع شده بوده.

عود منطقه ای زمانی است که سرطان در محل سرطان اصلی یا نزدیک آن پیدا شود.

عود با فاصله که سرطان پستان در سایر نقاط بدن گسترش یافته است. همچنین، این حالت سرطان متاستاتیک پستان محسوب می شود.

بسیار مهم است که علائم جدید سرطان سینه را به پزشکتان گزارش دهید. علائم عود سرطان سینه در افراد مختلف متفاوت است.

سرطان سینه متاستاتیک

سرطان سینه متاستاتیک زمانی رخ می دهد که سلول های سرطانی به اندام های دور دست بدن گسترش یابند. معمولاً نواحی متاستاتیک شامل استخوان، کبد و ریه هاست. حتی هنگامی که سرطان متاستاتیک به دیگر بخش های بدن گسترش می یابد، حاوی همان سلول های سرطانی است که در پستان ایجاد شده و هنوز هم سرطان پستان محسوب می شود.

علائم و نشانه های سرطان پستان متاستاتیک

• توده یا تورم در غدد لنفاوی
• درد غیرقابل وصف در نواحی دیگر بدن مانند استخوان
• تنفس سخت یا سرفه مداوم
• از دست دادن اشتها یا کاهش وزن
• سردردهای شدید

جمع بندی

تعیین درجه بندی و مراحل سرطان سینه مهم ترین عامل در راستای تعیین گزینه های درمانی، متناسب با وضعیت بیمار می باشد. در واقع تعیین مرحله سرطان سینه به ما می گوید که آیا این بیماری کجاست، به چه میزان رشد کرده و آیا در دیگر بخش های بدن منتشر شده است یا نه. پزشکان با تعیین مرحله بیماری، بهترین راه درمان را پیدا می کنند و به این ترتیب، احتمال نجات بیمار بالا و بالاتر می رود. مرکز درمان سرطان پردیس نیز با تجهیزات به روز و پیشرفته و کادر مجرب در خدمت بیماران عزیز می باشد تا هر چه سریع تر فرآیند درمان را با تشخیص پزشک پیش گیرند.